Abbas Mirza
Azerbaycan valisi ve saltanat naibi.
26 Ağustos 1789’da Mâzenderan’da Neva kasabasında doğdu. 1797’de henüz sekiz yaşındayken büyük amcası Ağa Muhammed Şah’ın Karabağ seferine katıldı. Babası Feth Ali’nin 1798’de Kaçar tahtına geçmesi üzerine, 20 Mart 1799’da saltanat naibliğine getirildi ve aynı zamanda Azerbaycan valisi oldu. 1804-1813 ve 1826-1828 İran-Rus Savaşları’nda Azerbaycan valisi olarak önemli rol oynadı. Tebriz’in Ruslar tarafından zaptından sonra, siyasi maharetini göstererek iki taraf arasında Türkmençay Antlaşması’nın imzalanmasını sağladı. Ardından Yezd’deki isyanı bastırmak ve Kirman ile Fars valileri arasındaki ihtilâfı halletmekle görevlendirildi. Bir süre sonra Horasan valisi oldu ancak Azerbaycan valiliğini de elinde tuttu. Hîve ve Afganistan’ın fethi gibi büyük planlarını gerçekleştiremeden karaciğer rahatsızlığı sebebiyle kırk dört yaşında Meşhed’de 25 Ekim 1833 tarihinde öldü.
Abbas Mirza, özellikle Azerbaycan’da gerçekleştirmeye çalıştığı Avrupai tarzdaki ıslahat hareketleriyle şöhret kazandı. Eğitimde, idarî ve bilhassa askerî sahada Batılı modellere dayalı birtakım düzenlemeler yaptı. III. Selim’in gerçekleştirdiği ıslahatı Tebriz’de uygulamaya çalıştı, İngiltere ile sıkı bir münasebet kurarak bu ülkeye talebe gönderdi. Ruslara karşı koyabilmek için Azerbaycan ordusunun Batılı usullere göre eğitimini sağlamaya çalıştı ve bu hususta Osmanlılardan büyük ölçüde faydalandı. Tebriz’de barut imalathanesi, top tezgâhları, askerî teçhizat atölyesi yaptırdı; topçu ve piyade askerini Avrupai tarzda düzenledi. Onun zamanında Tebriz, coğrafi ve siyasi vaziyeti dolayısıyla İran’ın Batı kültürüne açılan ilk kapısı durumundaydı. Hatta 1816’da burada bir matbaa kurulmuştu. Yirmi altı oğlu, yirmi bir kızı olan Abbas Mirza, Avrupalı seyyahlarca yüksek meziyetlere sahip, reform âşığı bir insan olarak nitelendirildi.
