Nijat Sirel
İbrahim Şazi Bey ve Melek Hanım’ın çocukları olarak, 1898’de Amasya’da doğdu. Kardeşi de ressam Harika Sirel Lifij’dir. İstanbul Sultanisinde eğitim gördü, 1915 yılında heykel eğitimi için Almanya’ya gönderildi. Burada Münih Güzel Sanatlar Akademisinde eğitim gördü. Prof. Kahn’ın atölyesinde çalıştı. Kısa bir süre bağımsız çalıştı, 1922’de yurda döndü ve ardından İzmir Lisesinde resim öğretmenliğine başladı. Sirel, Vefa ve Gaziosmanpaşa okullarında da öğretmenlik yaptı.
İlk renklerini ve çizgi deneyimlerini eniştesi Avni Lifij’den öğrendi. 1927 yılında, Güzel Sanatlar Akademisine atandı. 1932’de okul müdürü Burhan Toprak ile ters düşmesi nedeniyle okuldan ayrıldı. 1937 yılında da okula tekrar döndü. Akademide Mahir Tomruk’un öğrencisi oldu. 1952 yılında ise akademi müdürlüğüne atandı ve 1959 yılına dek bu görevi sürdürdü.
Genel itibarıyla eserlerinde, ifadesel ve dışa dönük yönü, yumuşak ve kimi zaman ayrıntıcı tavrıyla dikkat çekmektedir; doğaya bağlı ve gelenekçidir. Özellikle önemli isimleri biçimlendirdiği büst çalışmaları ile tanındı, Cumhuriyet döneminin ilk anıt heykellerini yapan isimlerden olması ile de ayrı bir üne kavuştu. Bu bağlamda, Şair Abdülhak Hamit Büstü, Mithat Paşa Büstü, Şair Ahmet Haşim Büstü, Ressam Avni Lifij Büstü gibi çalışmalar yapmakla birlikte, Bursa, İzmit ve Çanakkale’de yaptığı Atatürk anıtlarıyla da anılmaktadır. Eserlerinde klasik etkilerin ağırlıkta olduğu gözlenmektedir. Önemli çalışmaları arasında Moltke Monument and a Fountain–1909 ile Goethe in Chicago–1914 sayılabilir.
Bronzdan "Şair Abdülhak Hamit başı", alçıdan "Mithat Paşa büstü", alçıdan "Kadın başı", alçıdan "Şair Ahmet Haşim maskı", alçıdan "Ressam Avni Lifij başı", İstanbul Resim ve Heykel Müzesi'nde bulunan eserlerindendir. Büstünü yaptığı kişiler arasında ressam Avni Lifij, Sanayi-i Nefise Mektebinin müdürlerinden Cemil Cem Bey, dostu heykeltıraş Nermin Farukî de vardır.
Nü çalışmalar yapmanın hayli sıkıntılı olduğu bir dönemde Nermin Farukî ile birlikte yaptığı çıplak kadın heykeli, İstanbul Resim ve Heykel Müzesi'ndedir. Gazi Mustafa Kemal'i kimi zaman üniformasıyla, kimi zaman da sivil kıyafetler içerisinde veren anıt heykellerini yaptı.
18 Haziran 1959 tarihinde, İstanbul’da vefat etti.
Kaynak: Derya Uzun Aydın, Sanayi-i Nefise Mektebinin Türk Heykel Sanatındaki Yeri ve İlk Heykeltıraşlar, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Türk İslam Sanatı Bilim Dalı, Doktora Tezi, İzmir, 2013.
İLGİLİ ÖYKÜLER
