Abdülbaki Gölpınarlı
12 Ocak 1900’de İstanbul’un Sultanahmet semtinin Kâtip Sinan Mahallesi’nde Kıyâmi İzzet Mustafa’nın ve Aliye Şöhret Hanım’ın oğlu olarak dünyaya geldi. Ailesi Azerbaycan’dan göçtü. Asıl adı Mustafa İzzet Baki’dir. Önce dedesinin taşıdığı Mustafa İzzet adını aldıysa da ailenin çocukları çok yaşamadığı için uzun ömürlü olsun diye Abdülbaki diye çağırılmaya başlandı. Kendisine Gölpınarlı soy ismini seçmesi, ailesinin büyüklerinin Gökbulag köyünden olması sebebiyledir. Gökbulag İstanbul Türkçesine garip geleceği için Gölpınarlı şeklinde kaydedildi. Çağatayca ve Farsça bilen Âgâh Efendi, Rusçuk’ta iken Bektaşiliğe intisap etti, İstanbul’a gelince de Nakşî oldu. Henüz yedi sekiz yaşında iken Bahariye Mevlevihanesi’ne gitti.
İlköğrenimini Yusuf Efendi Mektebi’nde ortaöğrenimini Menbaulirfân İdadisi’nde bitirdikten sonra Gelenbevî İdadisi’nde lise tahsiline devam ederken, 1915’te babasının vefatı üzerine tahsilini bırakarak çalışma hayatına atıldı. Menbaulirfan İdadisi’nde 3 yıl Türkçe, Farsça, coğrafya, tahrir dersleri verdi, bir dönem Vezneciler’de kitapçılık yaptı. 1920’de Çorum’da Kenzülirfan İlk Mektebi’nde başmuavinlik daha sonra da başmuallimlik yaptı, 1926’da İstanbul İstiklal Lisesi’nden mezun oldu. Bir taraftan öğretmenlik yaparken bir taraftan da 1930’da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde yüksek tahsilini tamamladı. Konya, Kayseri, Balıkesir ve Kastamonu’da edebiyat öğretmenliği yapan Gölpınarlı, 1939’da Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde önce okutman, sonra doçent olarak tayin edildi, 1942’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesine geçti ve burada İslam-Türk Tasavvuf Tarihi ve Edebiyatı derslerini okuttu. 1945’te İleri Gençler Birliği adında bir dernek kurmak isteyen öğrencilerden birinin, bu derneğin tüzüğünün bir nüshasını kendisine vermesiyle komünist faaliyet yürütmek isnadı ile tutuklandıysa da on ayın sonunda, 25 Şubat 1946’da beraat ederek görevine geri döndü. 1949’da kendi isteğiyle emekliye ayrılarak kendisini tamamıyla tasavvuf araştırmalarına verdi.
Çocukluğunda babasıyla Bahariye Mevlevihanesi’ndeki ayinlere katılmaya başlayan Gölpınarlı, henüz 7 yaşındayken Veled Çelebi İzbudak’ın başına Mevlevi sikkesi giydirmesiyle resmen Mevleviliğe kabul edildi ve kendisine rehber tayin edilen İbrahim Zuhûrî Dede’den tarikatın adabını öğrendi. Çile çıkardığı sıralarda Hüseyin Fahreddin Dede’den Farsça öğrendi, Zuhûrî Dede’den de Râzî felsefesi ile ilgili bilgi edindi. 1960’ta Mevlevi Ali Celâl Çelebi’den hilafetname aldı, hem bu yolu hem de Şîî inanışını ömrünün sonuna kadar sürdürdü. Bir ara Bektaşi olarak bilinen Büyük Abdullah Baba’ya intisap ettiyse de Bektaşilikte aradığını bulamayarak ayrıldı. Üniversite yıllarında fakültedeki hocası Mehmed Fuad Köprülü’den edebiyat ve tasavvuf, Ömer Ferid Kam’dan metin şerhi, Ahmet İzzet’ten felsefe, Babanzâde Ahmet Naîm’den dinî bilgiler dersleri aldı. Ayrıca İsmail Sâib Sencer, Tikveşli Yusuf Efendi, Hoylu Hacı Şeyh Ali’den istifade etti. Yazı hayatına Ocak 1925 yılında Tedrisat Mecmuası’nda yayımladığı “İmtihan: Monolog” adlı yazısıyla atıldı. İlmî çalışmalarının ilki, Fuad Köprülü’nün danışmanlığında yaptığı ve 1931’de yayımlanan Melâmîlik ve Melâmîler isimli fakülte bitirme tezi oldu. Yunus Emre ve Hayatı adlı doktora tezi de kendisinin ilk akademik çalışmalarından biridir. Araştırma metodu hususunda Köprülü Ekolü’ne bağlı olsa da daha sonra hocasıyla ters düştü. Değerli hocalardan ilim almasının yanı sıra kendisi de birçok şahsa hocalık yaptı. Murat Bardakçı, Prof. Dr. Ali Alparslan, Hikmet İlaydın gibi şahsiyetlerin yetişmesinde rol oynadı.
25 Ağustos 1982’de vefat etti ve Üsküdar Seyitahmet deresindeki Şii Mezarlığı’na defnedildi. ESERLERİ
Kitapları:
İslam Tarihine Dair Eserleri:
Hz. Muhammed ve Hadisleri,
Müminlerin Emiri Hz. Ali,
Sosyal Açıdan İslam Tarihi (Hz. Muhammed ve İslam)
Mezhepler Tarihine Dair
Alevî-Bektâşî Nefesleri.
On İki İmam,
On Dört Ma‘sûm: Hz. Peygamber, Hz. Fâtıma ve On iki İmam,
Tarih Boyunca Mezhepler ve Şiilik,
100 Soruda Türkiye’de Mezhepler ve Tarikatlar,
Yeni Gülzâr-ı Hasaneyn, Vak‘a-i Kerbelâ,
Hacı Bayram Veli,
Hurûfîlik Metinleri Kataloğu,
Kaygusuz Abdal, Hatâyî, Kul Himmet,
Melâmîlik ve Melâmîler,
Mevlânâ Celâleddin,
Mevlânâ’dan Sonra Mevlevilik,
Mevlânâ Müzesi Yazmalar Kataloğu,
Mevlevi Âdab ve Erkânı,
Mevlevi Albümü,
Pir Sultan Abdal,
Pir Sultan Abdal, hayatı, sanatı, eserleri,
Ramazan Geldi Hoş Geldi,
Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin,
100 Soruda Tasavvuf,
Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler ve Atasözleri,
Türk Tasavvuf Şiiri Antolojisi,
Yûnus Emre, Hayatı, Sanatı, Şiirleri,
Yûnus Emre ile Âşık Paşa ve Yûnus’un Bâtınîliği,
Yûnus Emre’den Seçmeler:
Yûnus Emre ve Tasavvuf,
Yûnus Emre ve Yattığı Yer,
Edebiyata Dair Eserleri:
Abdülbaki Gölpınarlı Dîvânı (Basılmamıştır fakat hakkında bir yüksek lisans tezi hazırlanmıştır.)
Bâki
Dîvân Edebiyatı Beyanındadır
Dîvân Şiiri 15. ve 16. Yüzyıl,
Dîvân Şiiri 17. Yüzyıl,
Dîvân Şiiri 18. Yüzyıl,
Dîvân Şiiri 19. Yüzyıl,
Dîvân Şiiri 20. Yüzyıl,
Fuzûlî,
Hâfız,
Kaygusuz Vizeli Alaaddin Hayatı ve Şiirleri,
Nâilî Kadîm,
Nasreddin Hoca,
Nesimî, Usulî, Ruhî; Hayatı, Sanatı, Şiirleri,
Şeyh Gâlib, Hayatı, Sanatı, Şiirleri,
Cumhuriyet Çocuğunun Din Dersleri (Atatürk Dönemi Ders Kitabı),
Yurt Bilgisi,
Yavrumun Tarih Kitabı,
Çeviri, Şerh, Transkripsiyon Eserleri:
Abdullah b. Sebe - Bir Yalancının Düzmeleri,
Amme,
Ca‘ferî Mezhebi ve Esasları,
Ca‘ferîler Kimlerdir,
Câmiü’t-Tevârîh,
Dîvân-ı Kebîr,
Fîhi mâ Fîh,
Fîhi mâ Fîh, Mektuplar ve Mecâlis-i Seb‘adan Seçmeler,
Gülşen-i Râz,
Gülşen-i Râz Tercüme ve Şerhi,
Hâfız Dîvânı,
Hayyam ve Rubâîleri,
Hayyam Rubâîler ve Silsiletü’t-Tertîb, İbn-i Sina’nın Temcid Tercümesi,
İbtidâ-Nâme,
İlahinâme,
Kur’ân-ı Kerim Meali,
Maârif,
Mantıku’t-Tayr,
Mecâlis-i Seb‘a,
Mektuplar,
Mesnevî,
Mevlânâ Celâleddin Rubâîler,
Mevlânâ Celâleddin Rûmî, Divân-ı Kebîr’den Seçme Şiirler,
Mevlânâ’dan Seçme Rubâîler,
Mevlânâ’dan Rubâîler,
Muhammed Suresi’nin Tefsiri ve Fetih Suresi’nin Tefsiri,
Nehcü’l-Belâga,
Sıhhat u Maraz,
Sünnete Uygun Secde,
Şîa İnançları, Akāidü’l-İmamiyye,
Tansuk-Nâme-i İlhan Der Fünûnu Ulûm u Hatâî Mukaddimesi,
Tıp İlmi ve Meşhur Hekimlerin Mahareti,
Türk Şiirinde Gül ve Bülbül,
Fuzûlî Dîvânı,
Hüsnü Aşk-Şeyh Galip,
Nedim Dîvânı,
Vilayet-Nâme Hacı Bektaş Veli,
Yûnus Emre Dîvânı,
Yûnus Emre Dîvân ve Risaletü’n-Nushiyye,
Ansiklopedi Maddeleri, Gazete Yazıları ve Makaleleri:
Ansiklopedi Maddeleri Aylık Ansiklopedi:
Ali Şir Nevayi, Babur Şah, Bektaşilik ve Hacı Bektaş, Şeyh Galib Dede, Keçecizade İzzet Molla, Ruhi Bağdadi, Tarikat, Şeyhülislam Yahya, Şuara Tezkireleri ve Tezkireciler maddeleri. İslam Ansiklopedisi (MEBYayınları): Kızılbaş, Mevlevilik, Şedd, Şemsiyye, Şeyh Galib maddeleri. Türk Ansiklopedisi: Cehri zikir, Çömez, Fahreddin Dede, Melamî, Horasan erleri, Hurûfîlik, İsnâ-aşeriyye, Kabz, Kadirilik, Kalenderiye, Kul Himmet, Levh maddeleri.
Gazete Yazıları:
Gölpınarlı Milliyet, Vatan, Yeni Tanin Gazeteleri ve daha birçok gazetede çoğunluğu tasavvufla ilgili olmak üzere çeşitli yazılar yazdı.
Makaleleri:
Gölpınarlı’nın Atsız Mecmuası, Balıkesir Halkevi Mecmuası, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, Tedrisat Mecmuası, Türk Dili Dergisi, Türkiyat Mecmuası’nda ve başka dergilerde makaleleri yayınlandı.
Yayımlanmamış Eserleri:
Müzelik Yazma Kitapları, Mevlânâ Müzesi, Abdülbaki Gölpınarlı Koleksiyonu,
Abdülbaki Gölpınarlı Kütüphanesi Yazma Eserler Kataloğu, Mevlânâ Müzesi, Abdülbaki Gölpınarlı Koleksiyonu,
Abdülkâdir Belhî Sünuhât-ı İlâhiyye, (çev. Abdülbaki Gölpınarlı) 1355[1936]. Mevlânâ Müzesi, Abdülbaki Gölpınarlı Koleksiyonu
Bektaşilik-Alevîlik. İBB Atatürk Kitaplığı-Osman Ergin Kitapları
Bursa kütüphanelerindeki tasavvuf mecmualarına ait defter, Rik’a. Mevlânâ Müzesi, Abdülbaki Gölpınarlı Koleksiyonu
Dârülfünûn ders notlarına ait defter, Mevlânâ Müzesi, Abdülbaki Gölpınarlı Koleksiyonu
Dîvân-ı Bâkî, Mevlânâ Müzesi, Abdülbaki Gölpınarlı Koleksiyonu
Eimme-i Hüdâ, 1340[1921-22]. Mevlânâ Müzesi, Abdülbaki Gölpınarlı Koleksiyonu
Fevâid Tercümesi, (çev. Abdülbaki Gölpınarlı) 1934. Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Kitapları
İlm-i Nücûm Notları, Yüksel Gölpınarlı Koleksiyonu.
İran Edebiyatı Notları, Yüksel Gölpınarlı Koleksiyonu.
Mantık ve Felsefe Notları, 1941. Mevlânâ Müzesi, Abdülbaki Gölpınarlı Koleksiyonu
Mecdînâme Çevirisi, (çev. Abdülbâki Gölpınarlı)
Mecmua, (Mektup ve defter kâğıtlarına yazılmış Melâmet’e ve Melâmîliğe dair notlar) Mevlânâ Müzesi, Abdülbaki Gölpınarlı Koleksiyonu
Muallim Naci, (hzl. Abdülbaki Gölpınarlı) Yüksel Gölpınarlı Koleksiyonu.
Mutalsımat Şerhi, İBB Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Kitapları (Abdülaziz Mecdi Tolun’un eserinin şerhidir.)
Nizâmeddin Şâmî, Zafernâme, (çev. Abdülbaki Gölpınarlı) (Türk Tarih Kurumu için hazırlamış olsa da basılmamıştır.)
Sârullah fî Meşhed-i Ebî Abdullah, Rik’a. Mevlânâ Müzesi, Abdülbaki Gölpınarlı Koleksiyonu
Seyyid Abdülkadir Belhi’nin hal tercümesi, 1955. Mevlânâ Müzesi, Abdülbaki Gölpınarlı Koleksiyonu.
Seyyid Muhtar İbnul Hüseyin, Risâle-i Gavsiyye, (Şerh eden Abdülbaki Gölpınarlı) Mevlânâ Müzesi, Abdülbaki Gölpınarlı Koleksiyonu.
Şark Edebiyatı Ansiklopedisi, Yüksel Gölpınarlı Koleksiyonu.
Ubeyd-i Zâkânî, Tercüme-i ta’rifat-ı Ubeyd-i Zâkânî, (çev. Abdülbaki Gölpınarlı) Mevlânâ Müzesi, Abdülbaki Gölpınarlı Koleksiyonu
Târîh-i Cihân-güşâ, (çev. Abdülbaki Gölpınarlı) (Türk Tarih Kurumu için hazırlamış olsa da basılmamıştır.)
Tarikat Taçları, Giyimleri, Cihazı ve Osmanlı Devri Serpuşları, (Resimleyen Abdülbaki Gölpınarlı) Mevlânâ Müzesi, Abdülbaki Gölpınarlı Koleksiyonu.
İLGİLİ ÖYKÜLER
