Ali Bey ( Çetinkaya )
Ali BEY ( ÇETİNKAYA )
Afyonkarahisarlı Şerif oğlu Ahmet Ağa’nın oğlu olan Ali Bey 1878 yılında Afyonkarahisar’da doğdu. İlk ve orta öğrenimini burada tamamladı. Bu günlerdeki lider davranışları yüzünden arkadaşları O’na "Vezir Ali” demeye başladılar. Babasını küçük yaşta kaybetti. Anası Fatma Hanımın çabası ile Bursa Askeri Lisesi’ne gönderildi. Oradan Harp Okulu’na geçti ve tam 20 yaşında iken, 1878 yılında teğmen rütbesiyle Türk Silahlı Kuvvetleri safına katıldı.
Yüzbaşı oluncaya kadar geçen süre içerisinde Makedonya ve Arnavutluk dağlarında çetecilere karşı Osmanlı varlığını savundu. 1907 yılında Manastır’da örgütlenen "İttihat Terakki" içinde yer aldı. Hareket Ordusu ile İstanbul’a girdi. 1919’da Trablusgarp Cephesine gönderildi. Burada Mustafa Kemal’in yanında bulundu. O sırada Enver Paşa da Bingazi’de idi. Balkan ve Dünya Savaşlarında cephelerde savaştı. Mondros Mütarekesinin yüz kızartan sonuçları gelmeye başladığı günlerde Ayvalık’ta 172. Alayın Kumandanlığını yapıyordu. 15 Mayıs 1919’da İzmir’e asker çıkaran Yunanlılar, 28 Mayıs’ta da Ayvalık’a çıkmak istediler, İstanbul’dan gelen emir. "bırakın çıksınlar!" biçiminde olmasına rağmen Alı Bey. Yunan’a ilk kurşunu atarak, mukavemeti ve böylece Millî Mücadeleyi resmen başlatıyordu.
Ali Bey 1919 yılında yapılan seçim sonunda Afyonkarahisar Mebusu olarak, Osmanlı Mebusan Meclisi’ne girdi. Ancak kısa bir süre sonra İngilizler tarafından tutuklanarak, birçok vatanse¬ver aydın gibi Malta’ya sürüldü... Malta’dan kurtulup yurda döndüğünde T.B.M.M. açılmıştı ve Atatürk O’nu ve bazı arkadaşlarını bekliyordu. Doğal olarak Ali Bey de birinci mecliste Afyonka¬rahisar Milletvekili olarak yerini aldı.
Ali Bey. fikir ayrılıkları dolu olan bu birinci mecliste, birinci grupta yer aldı. İkinci Mecliste Atatürk’ten yana olanların büyük çoğunlu^sağlamalarında Ali Beyin büyük payı oldu. İkinci Mecliste Cumhuriyet Halk Partisi programı ile Anayasa taslağının hazırlanmasında Kazım Karabekir, Ziya Gökalp, İsmail Canbo’lat, Yusuf Akçura. Ahmet Ağaoğlu, ve Celal Bayar’lâ birlikte gö¬rev aldı Uzun yıllar Halk Partisinin grup başkanlığı görevini sürdürdü.. Doğu’daki Kürt isyanından sonra kurulan Ankara İstiklâl Mahkemesinin başkanlığına getirildi.
16 Şubat 1934 tarihinde Bayındırlık Bakanlığına seçildi. Ulaştırma işlerinin Bayındırlıktan ayrılması üzerine oluşturulan Ulaştırma Bakanlığı’nın, 3 Nisan 1939 tarihinde ilk bakanı oldu?. He0ki bakanlıkta da büyük işler başardı. Birçok yabancı kuruluşun millileştirilmesini sağladı. Memleketin demir ağlarla örülmesinde O’nun payı büyük oldu.
Soyadı kanunu çıkınca Atatürk O’na "Çetinkaya" soyadını verdi. Zira, Ayvalık’ta düşman karsısında, gerçekten çetin birkaya olmuştu. Sonraları, adıyla, soyadıyla Alı Bey. yurdun çeşitli yerlerinde yaşatıldı.
Ali Bey zaman, zaman. Halkevi tarafından Afyonkarahisar’da yayımlanan Taşpınar Dergisı’ne makaleler yazdı O arada Hans Kohn tarafından yazılan "Turk Milliyetçiliği" adlı eseri Türkçeye çevirerek kitap bütünlüğünde yayımlanmasını sağladı.
Aralıksız 1946 yılına kadar Afyonkarahisar Milletvekilliği yapan Ali Çetinkaya. çok partili sisteme geçilip, Demokrat Partı’nin seçimleri kazanması üzerine, o yıl seçilemedi ve Milletvekilliği sona erdi. 21 Şubat 1949 tarihinde İstanbul’da vefat etti. Aziz nâaşı, Afyonkarahisar’a getirildi ve Afyonkarahisar Belediyesi tarafından asri mezarlık içerisinde inşaa edilen anıt mezara defnedildi. Her yıl, Afyonkarahisar Valiliği tarafından düzenlenen törenle, ölüm yıldönümlerinde anılmaktadır.
Ali Çetinkaya, en büyük Afyonkarahisarlı olup, bu ilin yetiştirdiği en büyük şahsiyettir.
Ve Afyonkarahisartılar Ali Çetinkaya ile ne kadar övünseler azdır.
