Ayşenil Şamlıoğlu
20 Mart 1956 yılında İstanbul’da doğdu. Bir erkek ve bir kız kardeşi bulunan sanatçının, babası Servet Şamlıoğlu, annesi Nezahat Şamlıoğlu’dur. 1974 yılında İstanbul Üniversitesi Gazetecilik ve Halkla İlişkiler Fakültesinde okumaya başladı. Ardından okulunu bırakıp Almanya’ya gitti. Burada dil eğitimi alan sanatçı, amatör olarak tiyatro oyunlarında yer aldı. 1976 yılında ODTÜ Mimarlık Fakültesine girse de Hacettepe Üniversitesi Devlet Konservatuvarı Tiyatro Bölümünü kazandıktan sonra Mimarlık Fakültesini terk etti.
1982 yılında konservatuvardan mezun olan sanatçı, aynı yıl içinde Adana Devlet Tiyatrosu’nda oyuncu ve yardımcı yönetmen olarak göreve başladı. Devlet Tiyatroları kadrosuna girdikten sonra oyuncu olarak; Ayakta Durmak İstiyorum (1982-1983), Gömü (1982-1983), Sarı Naciye (1983- 1984), Sevgili Doktor (1983-1984), Tankinivi Adası (1983-1984), Afife Jale (1987- 1988), Mediha (1987-1988), Aşkımız Aksaray’ın En Büyük Yangını (1989-1990), Deli Dumrul (1990-1991), Hüznün Coşkusu Altındağ (1992-1993), Mezopotamya Üçlemesi (Geyikler Lanetler 1993-1994), Mezopotamya Üçlemesi (Taziye 1993- 1994), Sandalyeler (1993-1994), Ne Güzel Bir Gün (1995-1996), Gılgamış (1996- 1997), Geyikler Lanetler (1998-1999) oyunlarında görev aldı. Sanatçı, Devlet Tiyatrolarında oyuncu olarak görev aldığı yıllar içinde; Dumanlıda Telaki Var (1985-1986), Karakolda (1985-1986), Maviydi Bisikletim (1986-1987), Afife Jale (1987-1988), Büyü (1987-1988), Öp Beni Kate (1987-1988), Peynirli Yumurta (1988-1989), Aşkımız Aksaray’ın En Büyük Yangını (1989-1990), Bir Ben Vardır Benden İçeri (1990-1991), Deli Dumrul (1990-1991) oyunlarında yardımcı yönetmenlik ve reji asistanlığı görevlerini de üstlendi.
1987-89 yılları arasında mezun olduğu Hacettepe Üniversitesi Tiyatro Bölümü’nde seçmeli tiyatro dersi verdi. İlk yönettiği oyun Ankara Devlet Tiyatrosu yapımı olan Ben Feuerbach’tir. İkinci yönettiği oyun Benimkinin Adı Regine’dir. Sanatçının profesyonel yönetmen olarak rejilerini yaptığı diğer oyunlar; Kozalar ve Ölüler Konuşmak İster, V. Frank, Pazartesi Perşembe, Eşek Arıları, Bina, Aslan Asker Şvayk, Külhan Beyi Operası, Gayri Resmi Hürrem, Altona Mahpusları, Sığıntı, Dünyanın Ortasında Bir Yer, Süleyman ve Öbürsüler ve Bana Mastikayı Çalsana’dır. 1988 yılında Afife Jale’de ‘Kınar Hanım’ rolüyle Sanat Kurumu tarafından “Yılın En İyi Yardımcı Kadın Oyuncusu” ödülünü kazandı. Yönetmen olarak “Benimkinin Adı Regine” oyunu 1997 yılında Sanat Kurumu Yılın Yönetmeni ödülü, “Kozalar ve Ölüler Konuşmak İster” oyunu ile 1998 yılında İsmet Küntay En İyi Reji ödülü, “Pazartesi Perşembe” oyunu ile 2000 yılında İsmet Küntay En İyi Reji ödülünü aldı. Ayrıca Çırağan Lions Kulübü Türkan Kahraman Kaptan En İyi Yapım Ödülü, Sanat Kurumu En İyi Yapım Ödülü, Eleştirmenler Birliği En İyi Reji Ödülü, Gayri Resmi Hürrem oyunuyla 2004 yılında Afife Yılın En Başarılı Yönetmeni ve İsmet Küntay En İyi Oyun ödüllerini kazandı. Oyuncu ve yönetmen kimliğinin dışında yazar olarak 1993 yılında Kaçıklık Diploması adında bir eser yazdı ve bu eser 1998 yılında Tunç Başaran tarafından senaryolaştırılıp film olarak beyaz perdeye taşındı. ‘Ferhunde Hanımlar’ dizisinde 1993 yılında başlayıp, 1999 yılına kadar rol aldı.
Devlet Tiyatroları’nda bir dönem Genel Sekreterlik görevini üstlendi. 29 Mayıs 2009 tarihinde İstanbul Büyük Şehir Belediyesi Şehir Tiyatroları’nın Genel Sanat Yönetmenliği görevine getirildi ve kurumun vizyonunu genişletti. 2012 yılında Şehir Tiyatrolarında yapılan yönetmelik değişikliğine tepki olarak görevinden istifa eden sanatçı, bu kararı ile kamuoyundan ve tiyatro dünyasından büyük destek aldı. 2013 yılına kadar yaklaşık 14 yıl kadar sahnelere oyuncu olarak ara verdi, bu süre içinde yönetmenlik ve yöneticilik çalışmalarını devam ettirdi. Yöneticiyken oyunculuğa fazla vakit ayıramayan sanatçı, 2013 yılında Nihan Koldaş’ın yönetmenliğini üstlendiği, Civan Canova’nın kaleme aldığı ve tek kişilik oyun olan ‘Evaristo’ ile tekrar sahnelere oyuncu olarak döndü. Oyunda evsiz bir kadın rolüne hayat verdi.
Reji Çalışmalarında kendine has bir teknik oluşturdu. Sanatçı, evrensel tiyatro biçemlerini kullanırken yerel olanı reddetmedi. Grotesk ögeleri tek başına kullanmayan sanatçı, rejilerinde epik tiyatronun unsurlarını ve Türk tiyatrosunun motiflerini de birleştirdi. Bu sebeple sanatçı, Geleneksel Halk Tiyatrosu’nun açık biçim ögelerini, grotesk yapıyla yola çıktığı rejileri ile harmanladı. Kullandığı reji teknikler kendine has bir yönetmenlik üslubu oluşmasını sağladı. Genel olarak erk sistemini ve iktidarı sorgulayan eserler sahnelemeyi tercih etti. Sanatçının sahnelediği eserler, iktidarın insanlar üzerindeki deformasyonunu ve olumsuz etkilerini sorgulamaktadır. Ayrıca sahnelediği oyunlarda vermek istediği mesajı en iyi şekilde izleyicilerine aktarabilmek için, “noktalama” tekniği geliştirdi. İstanbul Aydın Üniversitesi’nde Tiyatro Yönetmenliği Yüksek Lisans Programında derslere girerek eğitim vermektedir.
Rol aldığı diziler şunlardır: Bizim Evin Halleri (2000), Avrupa Yakası (2004), Nefes Nefese (2005), Doktorlar (2006), İlk Aşkım (2006), Kâbuslar Evi (2006), Taşların Sırrı (2006), Fikrimin İnce Gülü (2007), Yol Arkadaşım (2008 – 2009), Ah Kalbim (2009), 13 Çakıl Taşları (2010), Sen De Gitme (2011), Bizim Yenge (2011), Kötü Yol (2012), Benimle Oynar mısın (2013), Aldırma Gönül (2013), Bebek İşi (2013), Galip Derviş (2013), Medcezir (2014), Kocamın Ailesi (2014), Tatlı İntikam (2016), Kırlangıç Fırtınası (2017), Jet Sosyete (2018), Menajerimi Ara (2020), Hizmetçiler (Nimet Atahanlı, 2020).
Rol aldığı filmler şunlardır: Kaçıklık Diploması (1998) O da Beni Seviyor (2001), İnşaat (2003), Sınav (2006), Meleğin Sırları (2008), Ay Lav Yu (2009), Ejder Kapanı (2009), Olmasa (2010), Eyyvah Eyvah 2 (2010), Prensesin Uykusu (2010) Sen Aydınlatırsın Geceyi (2013), Eyyvah Eyvah 3 (2014), Yav He He (2015), Niyazi Gül Dörtnala (2015), Aşkın Gören Gözlere İhtiyacı Yok (2016), Ay Lav Yu Tuu (2017), Aydede (2017), Düğüm Salonu (2017), Son Çıkış (2018), Aydede (2018).
Kaynak: Abdülkadir Katra, Tiyatro Yönetmeni Olarak Ayşenil Şamlıoğlu’nun Reji Anlayışı, İstanbul Aydın Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Drama ve Oyunculuk Anasanat Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2016.
İLGİLİ ÖYKÜLER
