Cevdet Said
Şimdilerde İsrail'in işğal ettiği Suriye'nin Golan bölgesinin Bi´ri Acem köyünde, 1931 yılında dünyaya geldi. Adıgelerin Abzeh kabilesinin Tsey sülalesine mensup Çerkes bir ailenin çocuğudur. Ataları 1864 yılında Kuzey Kafkasya’daki vatanlarından sürülerek, o zamanlar Osmanlı toprağı olan Suriye’nin Golan Tepeleri bölgesine yerleşmiştir. Eğitimine medrese eğitimiyle başlayan Said, beş yıl daha, farklı bir yerde medrese eğitimi gördü. Medresenin ardından devlet okullarına gitmek istemesine rağmen babası, çağdaş eğitim verdiklerinden dolayı bu okullarda eğitim görmesini istemedi. Ancak, köylerinde el-Ezher'de okuyup dönen öğrencileri görünce Mısır'da eğitimine devam etmesine izin verdi.
1946 yılında Mısır’a gitti ve el-Ezher Üniversitesi’nde on yıl, Hanefi fıkhı üzerine eğitim aldı. Daha fazla okumak ve özellikle de Kuran'ı anlamak istemesi sebebiyle Arap dili ve temel İslami ilimler üzerine ihtisasını tamamladı. Bu dönemde Malik Bin Nebi başta olmak üzere CemaleddinAfgani, Muhammed Abduh, Muhammed İkbal; ardından Ali Şeriati, Muhammed Esed ve Muhammed Arkun’un kitaplarını okudu ve onlardan oldukça etkilendi. Özellikle Malik Bin Nebi’nin Müslümanların problemleriyle ilgili bazı düşünceleri Cevdet Said’in düşünce âlemine yön vermiştir.
İnsanları uyandırmak için yazmaya, konferans vermeye başlayan Said, rejim tarafından, defalarca tutuklanıp hapse atıldı ve mal mülk edinmesi yasaklandı. Hapse ilk kez 1963 yılında girdi ve bunun ardından altı kez daha hapis yattı. Tüm bunların sonucunda öğretmenlik mesleğinden uzaklaştırıldı ve köyüne yerleşip çiftçilik ve arıcılık yaparak geçimini sağlamaya başladı. Fakat bu süreçte kalemini bırakmadı ve çeşitli mecralarda yazmaya devam etti.
Cevdet Said eserlerinde genel olarak İslam’ın mahiyeti, İslam dünyasının yaşadığı sorunlar, İslam düşüncesinin yeniden tashih edilmesi, şiddetin reddi, afaki ve enfüsi ayetler, rüşd ve ğayy kavramları, bireysel ve toplumsal değişim, adalet, demokrasi, diyalog, uzlaşma ve birlikte yaşama gibi konuları ele aldı. Onun düşündüğü doktrinlerden birisi, birey ve toplumlar asla zorla değiştirilemez. Dinî düşüncenin anlatılması ve inanca davet, silahla değil aksine bilgi ve hoşgörü ile olmalıydı.
Ona göre din konu itibariyle üç kısma ayrılabilir: İlki inanç esasları; insanlara zorla imanın telkini olamayacağını anlatmak gerekmektedir. Allah, Kur’an da, Dinde zorlama yoktur çünkü doğru yol ile eğri yol artık birbirinden ayrılmıştır. buyurmaktadır. İkincisi ibadet esasları; sorumlu olduğumuz ibadetleri peygamber efendimiz gibi ifa etmemiz gerekmektedir. Nitekim efendimiz bir hadisi şeriflerinde şöyle buyurmaktadır: Namazınızı benim kıldığım gibi benden gördüğünüz gibi, kılınız. Sonuncusu ise toplumlardaki sosyal ilişkilerdir; alışveriş, ticaret, komşuluk, akraba ilişkileri gibi konular üzerinde dinler sıklıkla durmuştur. Adalet üzerine kurulan bu kurallar hem kişiye hem de topluma fayda sağlamaktadır. Toplumlarda ilişkiler zorbalıkla değil, sevgi ve saygı çerçevesinde yürütülmelidir.
Said’in görüşlerine göre imanın en büyük gayesi; adaletin hâkimiyetidir. Adalet, bir kanundur, onu ne bir devlet ne de bir yönetici çiğneyebilir. Toplumların refahı için İslami hayat tarzının ve düşüncesinin yeniden inşa edilmesi gerekmektedir.
Fikrî çalışmalarına 1960’lı yıllarda başlayan Said ilk olarak, İslam’a Karşı Niçin Bütün Bu Korkular kitabını kaleme aldı. Beraberinde birçok kitap ve farklı dillere tercüme edilen makaleler de yazdı ve birçok konferans ve konuşmalar da yaptı. Cevdet Said’in on iki kitabı Türkçeye tercüme edildi.
Seksen dört yıllık ömrünün tamamını, bedenen çalışarak geçirdi. 2011 yılında Suriye’de başlayan iç savaş sonucu evinin bombalanmasının ardından, 2012 yılında Türkiye’ye yerleşti. Yaşamını İstanbul’da sürdüren Cevdet Said, 30 Ocak 2022 tarihinde tedavi gördüğü İstanbul Sultan Abdülhamid Han Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde vefat etti.
ESERLERİ
Düşüncede Yenilenme
Bireysel ve Toplumsal Değişim Yasaları
Âdemoğlunun İlk Mezhebi (İslam ve Şiddet Üzerine)
Âdem’in Oğlu Habil Gibi Ol (İslam ve Şiddet Üzerine)
Din ve Hukuk
Değişim Rüzgârları
Güç İrade Eylem
Düşüncede Yenilenme
Oku; Kerem Sahibi Yaratan Rabbinin Adıyla (Bilginin Gücü)
İslam’dan Niçin Korkarlar
Diriliş Şartları
Bir Çıkış Yolu
Makaleler
Kaynak: Murat Çelik, Cevdet Said’de Toplumsal Değişim ve Şiddet İlişkisi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı, İslam Felsefesi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
İLGİLİ ÖYKÜLER
