Edward Said
1935 yılında Kudüs’te dünyaya geldi. Babası Hristiyan Filistinlilerden iş adamı ve Amerikan vatandaşı, annesi ise Hristiyan ve Filistin kökenliydi. Babası Wadie Said, Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı ordusunda savaşmamak için Amerika Birleşik Devletlerine kaçtı, daha sonra Amerikan ordusunda görev alarak Amerikan vatandaşlığı kazandı. Babası yine de doğduğu topraklara döndü, iş kurdu.
Çocukluğu, Kudüs, Beyrut, Kahire gibi önemli Orta Doğu merkezlerinde, aynı zamanda Arap uygarlığının içinde, Batılılaşmış bir üst sınıf üyesi olarak ayrıcalıklarla geçti.
İsmiyle soyadı arasındaki çelişkiden doğan bir bocalama devresini uzun yıllar yaşadı. İngilizce ve Arapça dillerini kullanmada da zorlandı. Her ikisi de ana dili olsa da o, İngilizceyi kullandı.
İlkokul dönemini Cezire Hazırlık Okulunda (GPS’de) geçirdi. Öğrenciler Mısırlı Yahudilerin, Ermenilerin yanı sıra çok sayıda İngiliz’den oluşuyordu. 1946’da Kahire Amerikan Lisesine başladı ve burada öğretmenlerle öğrenciler arasında soğuk bir ilişki olmasından dolayı rahat edemedi. Devamlı bir ayrımcılığa tabi tutuldu, bulunduğu ortamdan dışlandı.
1946’dan sonra babasının işleri iyice büyüdü ve ilerledi. Said ve ailesi 1947 yılının büyük bir kısmını Filistin’de geçirdi. Bu yüzden Kahire Amerikan Lisesinde birkaç ay kaybetti ve Kudüs’teki St. George Okulu’na yazıldı. 1949 yılında 14 yaşındayken Kahire’deki Victoria Lisesine başladı. Bu okula başlamasıyla zapt edilmez öğrenci grubunun bir parçası hâline geldi. Kendi tabiriyle ithal öğretmen kadrosuyla, öğrenciler arasında uçurum vardı. Bu okulda şiddet de görülüyordu.
Fransızcayı, Cezire Hazırlık Okulundan ve Victoria Lisesinden yarım yamalak öğrense de gündelik hayatta kullanacak kadar kendine güvenmiyordu. Bu üç dil arasında oldukça zorluk çekti. 1951 yılında Mısır’daki okulundan haylazlık nedeniyle uzaklaştırılınca babası tarafından eğitimini sürdürmek için Amerika’ya gönderildi. Ardından babası da Amerika’ya gitme kararı aldı. Annesinin Amerikan pasaportu yoktu. Filistin’in düşmesinden sonra babası, annesine Amerikan belgesi almak için yaşamının sonuna kadar uğraştı. Türlü zorlukların ardından pasaport alındı ve ailecek Amerika’ya yerleştiler.
Üniversite eğitimini Princeton ve Harvard’da tamamladı. Edebiyat, müzik ve felsefe eğitimi aldı. 1963 yılından itibaren Columbia Üniversitesinde İngilizce ve karşılaştırmalı edebiyat dersleri verdi. 1972 yılında Beyrut’ta Arap Edebiyatı konusunda çalışmaya başladı. Hem Arap hem de Amerikalı olarak düşünmeye ve yazmaya başladı. 1974 yılında Harvard’da Karşılaştırmalı Edebiyat bölümünde konuk öğretim üyesi olarak, 1975-1976’da Stanford Davranış Bilimleri Araştırmalar Merkezinde burslu araştırmacı olarak, 1979’da da Johns Hopkins Üniversitesinde Beşeri Bilimler bölümünde konuk öğretim üyesi olarak bulundu. Arab Studies Quarterly’de editörlük yaptı; New York’taki Dış İlişkiler Konseyi, Amerikan Sanatlar akademisi ve Pen yönetim kurulu üyeliklerini yürüttü. 1976’da Harvard Üniversitesi Bowdoin Ödülünü, 1994’te de Lionel Trilling Ödülünü aldı. İngilizce ve Arapça dışında Fransızcayı da iyi derecede öğrendi. Londra’da yayınlanan The Guardian, Fransa’da yayınlana Le Monde Diplomitique ve Arapça yayınlanan günlük Al-Hayat gazetelerine düzenli olarak yazılar yazdı. 1992’li yılların başında lenf kanseri olduğunu öğrendi. Bu durum onu derinden etkiledi. Geçmişine ve Filistin’e büyük bir özlem duymaya başladı. 1992’de kırk yıl aradan sonra ilk kez eşi ve çocuklarıyla Filistin’e gitti. 1993 yılında ise tek başına yaşadığı yerleri gezmek üzere Kahire’ye gitti. Bu süre zarfında herhangi bir tedavi görmedi. 1994’ün Mart ayında tedaviye başladığı sırada “Out of Place (Yersiz Yurtsuz)” adlı kitabı üzerinde çalışmaya başladı. Bu hastalık döneminde devamlı Kudüs ve Kahire’de geçen günlerini düşünüyordu. Bu kitabı yazmasının nedeni geçmişine duyduğu özlemdi. Hastalığı nedeniyle uzun bir süre New York’ta hastanede yattı ve 25 Eylül 2003’te altmış yedi yaşında vefat etti.
Edward Said’in İlmî Şahsiyeti ve Sosyal Görüşleri
“Oryantalizm” isimli eseriyle farklı bir bakış açısı oluşturarak yeni bir disiplinin ortaya çıkmasına öncülük etti. Oryantalizm üzerine yaptığı çalışmalarla dünya düşünce hayatına katkılar sağladı. Yazınsal eleştiriden Orta Doğu politikalarına, operaya, filmlere ve gezintiye kadar geniş bir yelpaze üzerine yazılar yazdı. Batı’nın, Doğu’ya bakışını belirlediği çalışması Oryantalizm, sosyal düşünceye geniş açılımlar kazandırdı. Bir disiplini, entelektüel mirasın siyasal temellerini analiz ederek eleştirel bir biçimde inceledi. Onun çalışmaları tartışmaların da öncüsü oldu ve “bilginin” iktidarla ve egemenlikle olan ilişkisini daha açık hâle getirdi. Temel ilgisi; sistemlerin ve kurumların nasıl var olduğu, sahip oldukları gücü nasıl elde ettikleri, güçlerini dengelemede kullandıkları yeni düşünce formları ve temsillerin neler olduğu gibi konular üzerineydi. İngilizce ve Karşılaştırmalı Edebiyat profesörü olmasına ve edebiyat kuramları konusunda çalışmasına rağmen daha çok “Oryantalizm” kitabıyla ön plana çıktı. Oryantalizmle ilgili görüşlerinde Foucault ve Gramsci’den yola çıktı. Foucault’yu izleyerek Oryantalist kuruluşu bir bilgi-iktidar aracı olarak kurdu.
1967’deki savaşta Arapların İsraillilere yenilmesiyle beraber Filistin’in kalan kısmı da yok oldu; bu durum kendisini Filistin sorunu üzerinde düşünmeye sevk etti. 1977’de Filistin Ulusal Konseyi’ne mensup oldu. O süreçten beri edebî, felsefi ve kültürel ilgilerini belli bir biçimde çağdaş siyasal ilgilerle birleştirmeye çalıştı. Oryantalizm isimli eserinde, sömürgecilik, ulusçuluk, şarkiyatçılık sırasında meydana gelen epistemolojik değişimleri ortaya çıkararak kültürel temsiliyete dair önemli konuları araştırdı.
Bunların yanı sıra piyano da çaldı. Amerikan yayın organı olan The Nation’da müzik eleştirmenliği yaptı. Müzikle ilgili birçok konuda yazılar yazdı. 1998’de İsrail vatandaşı olan müzisyen Daniel Barenboim ile birlikte Arap-İsrail gençlik orkestrası kurdu.
Edward Said’in Eserleri:
Acts of Aggression: Policing “Rogue States” (with Noam Chomsky and Ramsey Clark) (1999) - After the last Sky: Palestinian Lives (1986) [with photographs by Jean Mohr] - Beginnings: Intention and Method(1975) - Blaming the Victims: Spurious Scholarships and the Palestinian Question (1988) [contributor and coeditor with Christopher Hitchens] - CIA et Jihad, 1950-2001: Contre l’URSS, une desastreuse alliance (2002), with John K. Cooley - Covering Islam: How the Media and the Experts Determine How We See the Rest of the World (1981) - Criticism in Society - Culture and Imperialism (1993) (Türkçe’ye çevrildi) - Culture and Resistance: Conversattions with Edward W. Said (2003) [Interviews by David Barsamian] - Humanism and Democratic Criticism (2005) - Edward Said: A Critical Reader - Entre guerre at paix (1997) - Freud and the Non-European - From Oslo to Iraq and the Road Map (Colection of Essays) (2003) - Henry James: Complete Stories, 1884-1891 (Editor) (1999) - Jewish Religion, Jewish History (Introduction) - Joseph Conrad and the Fiction of Autobiography (1966) - Literature and Society (editor) (1980) - Musical elaborations (1991) - Nationalism, Colonialism And Literature - On Late Style: Music And Literature Aganist the Grain - Orientalism (1978) - Out of Place (1999) - Parallels and Paradoxes: Explorations in Music and Sociaty (with Daniel Barenboim) 10 - Peace and Its Discontents:$Essay on Paletsine in(the$Middle East Peace Process (1996) - Power, Politics anf Cultu2e: ınterviwes wath Edward Said (2001) - The Edward Said Reader (2000) - The End of the Peace Process: Oslo and After (2000) - The Pen and Sword: Conversations with E. Said (1994) [Conversations with David Barsamian] - The Politics of Dispossession (1994) - The Question of Paletsine (1979) - The World, the Text and the Critic (1983) - Reflections on Exile (2000) - Representations of the Intellectual: The Reith Lectures (1994) - Yeats and Decolonization (1988) Edward Said’in Türkçe’ye Çevrilmiş Eserleri: - Oryantalizm (Doğubilim), (Çev. Nezih Uzel), İrfan Yayınları, İstanbul 1998 - Kültür ve Emperyalizm, (Çev. Nemciye Alpay), Hil Yayınları, İstanbul 1995. - Haberlerin Ağında İslam, (Çev. Alev Alatlı), Babil Yayınları, İstanbul 2000. - Entelektüel (Sürgün, Marjinal, Yabancı), (Çev. Tuncay Birkan), Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2004. - Freud ve Avrupalı Olmayan, (Çev. Erol Mutlu), Aram Yayınları, İst. 2004. - Hümanizm ve Demokratik Eleştiri, (Çev. Osman Akınhay), Agora Yayınları, İstanbul. - Yersiz Yurtsuz, (Çev. Aylin Ülçer), İletişim Yayınları, İstanbul 2005. - Yazınsal Eleştiri, (Çev. Salih Özer), Hece Yayınları, Ankara 2004. - Milliyetçilik, Sömürgecilik ve Yazın (derleme) , (Çev. Ş. Kaya), Kabalcı Yayınları, İstanbul 1993. - Kış Ruhu, (Çev. Tuncay Birkan), Metis Yay., İstanbul 1999. - Müzikal Nakışlar, Agora Yay., 2006.
İLGİLİ ÖYKÜLER
