Friedrich Schiller
Johann Christoph Friedrich von Schiller: (doğum: 10 Kasım 1759 - Marbach am Neckar, ölüm: 9 Mayıs 1805 - Weimar) 1802 yılında soyluluk unvanı alan Schiller; şair, filozof, tarihçi ve en önemli Alman dram yazarıdır. Yazdığı çoğu tiyatro eseri Alman tiyatrosunda başyapıt niteliğindedir. Schiller doğa tasvirli şiirlerin şairi olarak da gayet başarılı olmuştur, ancak asıl alanı düşünsel/didaktik şiirdir, çoğu yazara ilham olmuştur ve dramatik şiirleri en sevilen Alman balatları arasındadır.
Schiller; Wieland, Herder ve Goethe ile Weimar Klasiğinin en önemli dört yazarından biridir.
Yaşamı
Ailesi ve okul yaşamı
Friedrich Schiller; memur ve cerrah olan Johann Caspar Schiller ve Elisabeth Dorothea Schillerin ikinci çocuğu olarak Marbach am Neckarda dünyaya geldi. Schiller 5 kız kardeşinin arasındaki tek erkek çocuktu. Babasının reklâm memuru olması dolayısıyla ailesi 1763te Lorcha taşınmak zorunda kaldı. Kısa bir süre sonra 1766da kız kardeşi Luisenin doğmasıyla ailesi Ludwigsburga taşındı. Aynı yıl Schiller orada Latin okuluna başladı. Daha o zamanlardan Absalon ve Hıristiyanlar adlı tiyatro oyunlarını kaleme almaya başlamıştı.
Ailesinin baskıları ve istekleri üzerine Schiller 1773 yılında Karlsschule askeri akademisine gitmek zorunda kaldı. Sonraları hukuk eğitimi almaya başladı. Yatılı öğrenciler sıkı bir şekilde askeri eğitim alıyorlardı ve Schiller 2 defa katı bir şekilde cezalandırıldı.
Tıp eğitimi
Akademi 1775 yılında Solidute şatosundan Stuttgartın içine taşındı. Schiller eğitim aldığı bölümü değiştirerek, tıp bölümüne geçiş yaptı. Bu süre zarfında coşkucu şairlerin eserleri ve Klopstockun şiirleri Schillerin ilgisini çekti. Aynı yıl içinde Schiller Der Student von Nassau dramını kaleme aldı. 1776 yılında ilk defa [[Der Abend]] şiiri basıldı. Schiller Plutarchın, Shakespearein, Voltairein, Rousseaunun ve Goethenin eserlerini inceledi. Ayrıca 1776 yılında özgürlükçü tiyatro eseri Haydutları yazmaya başladı. 1779 yılında ilk tıp sınavını verdi ve askeri tıptan istifasını istedi. Fakat bu ancak 1780 yılında yaptığı İnsanın vahşi doğası ve ruhu ile ilişkisi üzerine deney adlı doktora tezini bitirmesine kadar sürdü.
Haydutlar
1781 yılında Schiller tiyatro eseri Haydutlar(Die Räuber)’ı bitirdi ve isimsiz olarak yayımladı.Die Räuber, Schillerin kaleme aldığı en önemli drama eseridir. İlk olarak sahne eseri olarak tasarlanmamış olan eser, 5 perdede ve her perde 2 ya da 5 sahneye bölünerek sunuldu. Sturm und Drang döneminin ruhunu taşıyan eserin prömiyeri, 13 Ocak 1782 tarihinde, yayımcısının adıyla, Manheim Tiyatrosu’nda, Wolfgang Heribert von Dalbergs yönetiminde yapıldı. Özellikle bu eserden etkilenen genç kitlede coşku daha fazlaydı. Kraliyetin yasaklamasına rağmen Schiller arkadaşı Andreas Streicher ile prömiyerde yer aldı. Bu yüzden dük Karl Eugen itaatsiz şairi 14 günlüğüne cezaevine attı ve bu eserin devamını, komedileri ve buna benzer şeyleri yazmasını yasakladı. Özgür ruha sahip gençler ileriki zamanlarda çok sayıda Haydutlar Çetesi oluşturdu.
19. yüzyılın ilk çeyreğine kadar haydut çeteleri ve kanunsuzlar Almanyada alışıldık bir durum değildi. Edebiyat tarihçilerine göre, bu eser en ünlü çete elebaşı Nikol Listin oluşmasında büyük rol oynamıştır.
Bu eserin asıl çıkma noktası Karl ve Franz Moor kardeşleri arasında var olan çatışmadır. Bir tarafta entelektüel, özgürlüğü seven ve babası tarafından çok sevilen Haydut Karl, öteki tarafta ise duygusuz, menfaatçi, sevgi yoksunluğundan acı çeken, Karlı kıskanan ve babasının mirasına konmak isteyen Franz.
Schillerin bu eserinde sunduğu ana fikir kanun ve özgürlük arasındaki çatışmanın tasavvurudur. Ayrıca eserin konusu Amaç araçları meşru kılar! atasözünün de aksini iddia etmektedir.
Giuseppe Verdinin aynı isimli opera eseri, Schillerin dramına dayanır.
Stuttgarttan kaçış
22 Eylülü 23e bağlayan gecede Schiller, arkadaşı Andreas Streicher ile Stuttgarttan kaçtı ve yeniden Mannheima yeni dramı Fiesconun Genuaya yeminini yazacağı yere- gitti. Bunun ardından Frankfurt am Main, Oggersheim ve Bauerbach (Thüringen) seyahatlerine çıktı. Schillerin arkadaşı Streicher 1782den 1785e kadar Schillerin Stuttgarttan kaçışı ve Mannheima ikameti adlı kitabında kaçışı anlattı. 1782 yılında çoğu Schillere ait olan 1782 yılı antolojisi kitabı basıldı.
Belirsiz gezginlik yılları: 17831789
Schiller 1782 yılında okul arkadaşı Wilhelm von Wolzogen aracılığıyla aralık ayında arkadaşının annesi Henriette von Wolzogenin yanına sığındı. Yakında bulunan başkent Meiningende düklerin evindeki saray kütüphanesine ziyaretlerinde Schiller, ileride kız kardeşiyle de evlenecek olan kütüphaneciyle tanıştı. Bauerbachta Luise Millerin eserini bitirdi ve Don Karlosu yazmaya başladı. Tiyatro müdürü Dalbergin davetiyle 1783 yılında Mannheima geri döndü ve temmuz ayında tiyatro yazarı olarak işe başladı. Fakat orada 1783 yılının eylül ayında, o zamanlar Ren nehri civarında çok yaygın olan sıtma hastalığına yakalandı. Mannheimda Charlotte von Kalb ile tanıştı. 1784 yılının ocak ayında Fiesco, nisan ayında Luise Millerinin adları; August Wilhelm Iffland tarafından Hile ve Aşk olarak değiştirildi ve sahnelendi. Bir yıl sonra Dalberg, Schillerin düşüş göstermesine neden oldu ve sözleşmesini uzatmadı, bu da Schillerin borçlular hapishanesine düşmesinde büyük rol oynadı.
1785 yılında Schiller, para sıkıntısında ona yardım etmiş olan Christian Gottfried Körnerin yanına, Leipzige gitti. 1812den 1816 yılına kadar, Schillerin eserlerinin basılması için bütün masraflarını karşılayan Körnerle tanışmaları, 1784 yılında imzasız bir mektup yüzünden oldu. Körner ve onun arkadaşı Ludwig Ferdinand Huber, Leipzigli demir zanaatçısı Johann Michael Stockun kız kardeşleri Minna ve Dora Stock ile etik olmayan bir ilişki içerisindeydiler, bu da burjuva sınıfı otoriteleri tarafından eleştirilmekteydi. Bu yüzden, Schiller onların bu durumlarını Hile ve Aşk dramında canlandırdı ve bu çift Schillere yazdıkları mektupta sonsuz saygılarını ifade ettiler. Schiller yaklaşık 6 ay sonra bu mektuba karşılık olarak: Bu mektubu, kalbimin en derin üzüntülü hâliyle gönderiyorum. (7 Aralık 1784) diye bildirmiştir. 7 Ağustos 1785 yılında Christian Gottfried Körner küçük kız Minna ile evlendi.
Körnere yazdığı bir mektupta Schiller, Johann Christoph Bodenin onu farmason yapmak istediğini yazdı. Kendisi de farmason olan Körner, sadece masona güç kazandırmak istedikleri için Schillerin farmason olmamasını istedi. 1785 yılının yaz ve sonbahar aylarında bugünkü Gohlis semtinin bulunduğu bir köyde, sonraki tarihte ise Körnerin Dresden-Löschwitzteki bağ evinde Körnerin ricası üzerine ünlü Ode an die Freude (Beethovenin 9. senfonisinin bestesi) adlı eseri ve aynı zamanda mason locasında yemekte okunmak üzere Üç kılıca dair (Zu den drei Schwertern) adlı eser yazılmıştır.
1786 yılında, Thalia dergisinin 2. baskısında Verbrecher aus Infamie. Eine wahre Geschichte öyküleri yayınlandı. Sonradan bu öyküler Onursuz Suçlu adı altında yeniden basıldı. Schiller 17 Nisandan 21 Mayısa kadar Dresden yakınlarında Tharandtta yaşadı ve Gasthof zum Hirschte (günümüzde: Schillereck olarak biliniyor) Don Karlos adlı eserini tamamladı. 21 Temmuz 1787 yılında Schiller Weimara gitti. Orada Herder, Wieland ve Kant felsefesini benimseyen ilk kişi olarak Carl Leonhard Reinhold ile tanıştı ve Schilleri de Kant çalışmalarına, söz konusu düşünürün Berlin Aylık Dergisinde (Berliner Monatsschrift) çıkan yazıları ile başlaması konusunda ikna etmiştir. Rudolstadta yaptığı bir gezi sırasında tanıştığı Charlotte von Lengefeld ve onun kardeşi Caroline von Wolzogen Schillerin dergisinde, Schillere ithafen Agnes von Lilien romanını yayınladı.
Aynı yıl, Don Karlos dramı yayınlandı ve hemen sahnelendi. 1788 yılında Goethe İtalya gezisinden döndükten sonra, bu iki yazar 7 Eylülde Rudolstadta Lengefeld ailesinin bahçesinde ilk defa karşılaştılar ve o zamana kadar daha birbirlerini hiç etkilememişlerdi.
Schiller, Birleşik Hollandanın, İspanya Hükümetinden Ayrılışının Tarihi çalışmasının ilk ve tek cildini ve Don Karlosa 12 mektubunu bitirdi.
Don Karlosun onuncu mektubunda Schiller, ne mason ne de farmason olduğunu yazdı. Schillerin torununun torunu ise, Schilleri ayaktaki aslan Günther adlı mason locasına tanıtan kişinin Wilhelm Heinrich Karl von Gleichen-Rußwurm olduğunu belirtmiştir. 1794 yılında Johann Gottlieb Fichte de Schillere ortak oldu. 1829 yılında Rudolstadtlı iki farmason en sonunda Schillerin de farmason olacağı süreçte onu locanın yıkılması adına şikâyet ettiler. Schillerin ortaklık belgeleri oysaki hiç bulunmadı.
17891799 yıllarında ekonomik borçlanma durumu
İdeallerine aykırı olmasına rağmen 1789 yılında Schiller, Jenada profesörlüğü kabul etti ve filozof olmasına rağmen tarih eğitimi vermeye başladı. Bu yeteneğini özellikle, Birleşik Hollandanın çöküş tarihi eserinde gösterdi. Haydutlar sayesinde çok sevilen yazar, Jenadaki yaşam koşulları haberleri heyecanının coşmasına neden oldu. Dünya tarihi nedir ve ne amaçla okutulur? adlı ilk dersi amfinin taşmasına neden oldu ve daha sonra daha büyük bir amfiye taşınmak zorunda kalındı. Bundan dolayı bütün şehir ayaklandı.
Aynı yıl Schillerin Ruhların Tanığı romanı basıldı ve yazar Wilhelm von Humboldt ile dostluk kurmaya başladı. 22 Şubat 1790 yılında Charlotte von Lengefeld ile kendisi tarafından sonradan Jena Schillerkirche olarak adlandırılan kilisede evlendi. Nikâhı kıyan papaz, felsefe profesörü Carl Christian Erhard Schmid, Schillerin meslektaşıydı. Kız kardeşleri Christophine ve Schwager Reinwaldi Meinigende ziyareti sırasında Dük 1. Georg, sarayın bir bölümünü Schillere kiraladı. Schiller 1791 yılında ölümcül bir hastalığa yakalandı. 3 Ocakta çökmeye başladı, şiddetli öksürük ve zaman zaman baygınlık da baş gösterdi. İki ay sonra, hatta Mayıs ayında yeni hastalıklar takip etti. Schiller muhtemelen onu hayatı boyunca hiç bırakmayacak olan tüberküloza maruz kalmıştı. Aynı yılın Aralık ayında Schillerin dostları Ernst Heinrich Graf von Schimmelmann ve Friedrich Christian von Augustenburg Schilleri maddi yükten kurtarmak için yıllık 3000 marktan 5 yıl boyunca emeklilik ödemesi yaptılar. 1792 yılında Haydutlar sayesinde Friedrich Gottlieb Klopstock, Johann Heinrich Campe, Johann Heinrich Pestalozzi, George Washington ve Tadeusz Kościuszko Fransız Cumhuriyeti fahri vatandaşlığına kabul edildiler.
Fransız devrimine tamamen iyi bir niyetle karşı çıktı, özgürlüğün hızlı değişimini ve Jakobenlerin insanlığı hor gören terörlerini önceden tahmin etti. Fransız devrimcilerin teröründen ve idamlardan üzülerek nefret etti.
Aynı yıl [[30 Yıl Savaşı]], Neue Thalia ve Trajik Sanat Üzerine eserlerini tamamladı.
1793 yılında Güzellik ve Heybet Üzerine eserini bitirdi ve Ludwigsburgdaki ailesini ziyaret etti. 14 Eylülde ilk çocuğu Karl Friedrich Ludwig dünyaya geldi. 1794 yılında yayımcı Friedrich Cotta ile tanıştı ve Horen ve Musenalmanach aylık dergilerinin basılması gerektiğini belirtti.
Goethe ile arkadaşlık ilişkileri
Goethe, Schillere Horen dergisine ortak olmasını önerdi ve bu olayın ardından aralarında arkadaşça bir mektup alışverişi başladı. 1794 yılının Eylül ayında Schiller, Goethenin evinde 2 hafta geçirdi. Bu da onun gündelik yaşamına kötü bir etki yaratmaya başladı, öğleden sonralarına kadar uyuyor, geceleri çalışıyordu. Schillerin gelenekçi biri olmasından dolayı, Goethe ve onun hayat arkadaşı Christiane Vulpius, aralarındaki nikâhsız evliliği örtbas etmeye çalıştılar, fakat bu saklambaç oyunu Goethenin evinde alışılmadık emek israfına neden oldu. Christiane ve onun 5 yaşındaki oğlu August aynı evde görünmez olmuşlardı. Schiller, Goethenin ilişkisini Mademoiselle Vulpius, yani Goethenin tek kusuru olarak niteledi ve bir mektupta Goetheye evcil huzur hakkında yanlış bir kavrayışa sahip olduğu yönünde eleştiri getirdi.
Goethe de buna cevap olarak Seramonisiz Evlilik diye betimledi ilişkilerini. Öbür yandan Schillerin iskambil oyunları ve tütüne olan düşkünlüğü Goetheyi artık rahatsız etmeye başlamıştı.
1795 yılında aylık dergi Horen ilk sayısını çıkardı. Ayrıca Schiller, Doğal ve Duygulu Şiir Üzerine araştırmasını tamamladı. O zamanın en ünlü yazarları ve filozofları da bu dergiye katılmaya başladılar. Bunlardan bazıları şu yazarlardır: Herder, Fichte, August Wilhelm Schlegel, Wilhelm ve Alexander von Humboldt, Johann Heinrich Voß ve Friedrich Hölderlin. 1796 yılında babası ve kız kardeşi Nanette hayatlarını kaybettiler. Aynı yıl ikinci oğlu Ernst Friedrich Wilhelm doğdu. 1796 yılından 1800 yılına kadar, edebiyat dergisi Musenalmanachı yayımladı ve bu dergide de Goethe, Herder, Tieck, Hölderlin ve August Wilhelm Schlegelle beraber çalıştı. 1797 yılında Mussenalmanach dergisinde Goethe ve Schiller hiciv bölümü düzenlediler ve orada birlikte edebiyattaki uygunsuzluklarla alay ettiler (Xenien).
1797 yılı Dramatik Masal yılı olarak adlandırıldı ve Schiller aynı yıl Dalgıç, Eldiven, Polikratesin Yüzüğü, Eisenhammera Yolculuk, Ibikusun Turnası masallarını bitirdi.
1798 yılında ise Şehir Halkı ve Ejderhalarla Savaş masallarını bitirdi. Aynı yıl Fransa tarafından verilen Fahri Vatandaşlık belgeleri en sonunda Schillere teslim edildi.
Weimarda 1799a kadar geçen yıllar
Schillerin 11 Ekim 1799 yılında kızı Caroline Henriette Luise doğdu. 3 Aralıkta ailesiyle birlikte Weimara taşındı ve orada 16 Kasım 1802 yılında soyluluk unvanını alarak şimdiki adıyla Friedrich von Schiller olarak adlandırıldı. Aynı yıl annesi yaşamını yitirdi.
1799 yılında Wallensteini, ayrıca Çanın Şarkısını da bitirdi. 1800 yılında Maria Stuartı tamamladı, 1801de Orléans Bakiresini ve Yeni Yüz Yılın Başlangıcı adlı şiiri yazdı. 1803te Messinalı Gelin çalışmasını bitirdi. 12 Şubat 1804te Wilhelm Telli tamamladı ve ardından, sonunda tamamlayamayacağı Demetriusu yazmaya başladı. 1804te kızı Emilie Friederike Henriette doğdu. Bundan sonra hastalığı daha da ağırlaşmaya başladı.
1805 yılı ve ölüm
Bir gazete Schillerin ölümünden birkaç ay önce, öldüğü yalan haberini yayımladı. 1805in Şubat ayında hastalığı daha da ağırlaşmaya başladı ve 1 Mayısta Goethe ile son defa tiyatro yolunda buluştular. Ölümünden kısa bir süre önce Schiller, Jean Racinenin klasik trajedisi Phédrenin(1677) çevirisini tamamladı.
Schiller 9 Mayısta tüberküloz teşhisiyle akciğer iltihaplanması yüzünden Weimarda hayatını kaybetti. Otopsi raporuna göre Schillerin sol akciğer kanadı tamamen tahrip olmuştu. Böbrekleri de iflas etmişti. Kalp kasları küçülmüştü ve dalak ve safra kesesi kötü bir biçimde büyümüştü.
Ardından Schiller Jacobsfriedhof Weimara gömüldü. Ancak gerçek mezarının yeri ile ilgili yoğun bir tartışma ile birlikte 1826 yılında mezarı açılıp kontrol edilmesiyle, orada gömülü olanın Schiller olmadığı yönünde karar verildi. Bu araştırmaların devamında bulunan mezarı, düşes Anna Amalia Kütüphanesinin bahçesine getirildi. 1826 yılının sonbaharında Goethe oradan, kafatasını ödünç aldı. Bunu sadece Wilhelm von Humboldt biliyordu. Goethe, Schillerin kafatasına bakıp Schillerin Kafatasını İncelerken şiirini yazmıştı. Kemikleri 16 Aralık 1827 yılında Weimar mezarlığına götürüldü, ardından Goethe öldükten sonra, o da aynı mezarlığa gömüldü.
