Yakup Kadri Karaosmanoğlu
(27 Mart 1889 - 13 Aralık 1974): Yazar. Kahire’de doğdu. Altı yaşındayken asıl memleketi Manisa’ya döndü. Manisa’da ibtidaî mektebini ve rüşdiyeyi bitirdi. Ailesi İzmir’e taşınınca burada idadîde okumaya başladı. Babasının ölümü üzerine ailesi tekrar Mısır’a göçünce (1905) idadîyi yarım bıraktı. İskenderiye Frérler Mektebine kaydoldu (1906). Bir süre de İsviçre Lisesine devam etti. 1908’de ailesiyle İstanbul’a geldi. Hukuk Mektebine girdiyse de üçüncü sınıfından ayrıldı.Fecr-i Âtî topluluğunda edebî faaliyetlere katıldı (1909). Bu dönemde Servet-i Funûn’da küçük hikâyeler, Resimli Kitab’da ilk oyunu tek perdelik Nirvana’yı yayınladı (Sayı: 9). Rübab ve Peyam-ı Edebî’de mensur şiirleri çıktı. Yine bu yıllarında Paris’ten yeni dönen Yahya Kemal’in tesiriyle Nev-Yunanîliği savundu. 1916 yılında İsviçre’ye tedaviye gitti ve üç yıl kaldı. Mütarekede İkdam, Dergâh, Türk Yurdu, Yeni Mecmua’da Millî Mücadeleyi destekleyen yazılar yazdı. Mütareke döneminde İkdam gazetesinde siyasî yazılar yazdı. Mustafa Kemal’in daveti üzerine 1921’de Anadolu’ya geçerek Millî Mücadeleye katıldı. Halide Edip, Falih Rıfkı ve Mehmet Âsım’la Tetkik-i Mezalim Komisyonu olarak Batı Anadolu’yu dolaştı.
Cumhuriyetin ilânından sonra Mardin (1923-1931) ve Manisa (1931-1934) milletvekilliği yaptı. 1926’da tedavi maksadıyla tekrar İsviçre’ye gitti. Cumhuriyet, Hakimiyet-i Milliye ve Milliyet’te gazeteciliğini sürdürdü. Şevket Süreyya (Aydemir), Burhan Asaf (Belge), Hüsrev (Tökin) ve Vedat Nedim Tör’le Kadro dergisini çıkardı (1932). Hükûmet dergiyi iki yıl sonra kapattı; Yakup Kadri’yi de Tiran elçiliğine gönderdi (1934). Sonra Prag (1935), Lahey (1939), Bern (1942, 1951) Tahran elçilikleri görevlerinde bulundu. 27 Mayıs 1960 darbesinden sonra Kurucu Meclis üyeliğine getirildi. 1961’de Manisa milletvekili seçildi. Ankara’da öldü. Kabri İstanbul Beşiktaş’ta Yahya Efendi Dergâhı Kabristanındadır.
Yakup Kadri mensur şiir, deneme, hatıra monografi, hikâye, roman ve oyun türünde eserler verdi. Tanzimattan beri gelen nesillerin geçirdiği sosyal değişme ve bunalımlarını, her neslin yaşayış, hayata ve olaylara bakış tarzını, özellikle romanlarında çok başarılı bir şekilde işlemiştir. Eserlerinde sosyal zemine dayanan bir ferdiyetçilik gözlenir. Zaman bakımından birbirini takip eden romanlar yazmıştır.
Hikâyeleri: Bir Serencam (1913), Rahmet (1922), Millî Savaş Hikâyeleri (1947). Romanları: Kiralık Konak (1922), Nur Baba (1922), Hüküm Gecesi (1927), Sodom ve Gomore (1928), Yaban (1932), Ankara (1934), Bir Sürgün (1937), Panorama (2 cilt, 1953-1954), Hep O Şarkı (1956). Mensur şiirleri: Erenlerin Bağından (1922), Okun Ucundan (Erenlerin Bağından, Kadınlık ve Kadınlarımız ile diğerleri, 1940) Hatıraları: Zoraki Diplomat (1955), Anamın Kitabı (1957), Vatan Yolunda: Millî Mücadele Hatıraları (1958), Politika’da 45 Yıl (1968), Gençlik ve Edebiyat Hatıraları (1969). Yazıları: İzmir’den Bursa’ya (H. Edip, F. Rıfkı, M. Âsım ile, 1922), Kadınlık ve Kadınlarımız (1923), Seçme Yazılar (Falih Rıfkı ve Ruşen Eşref ile, 1928), Ergenekon (2 cilt, 1929), Alp Dağlarından ve Miss Chalfrin’in Albümünden (1942). Monografileri: Ahmet Hâşim (1934), Atatürk (1946). Oyun: Nirvana (Resimli Kitab, S. 9, 1909), Veda (Resimli Kitab, S .11, 1909), Mağara (Varlık, S. 12-17, 1934). Oyunlarını Niyazi Akı derledi: Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Tiyatrosu (1983). Mektupları: Yakup Kadri’den Hasan Âli Yücel’e Mektuplar (Haz. Canan Yücel Eronat, 1996).
Niyazi Akı’nın yazar hakkında bir incelemesi vardır: Yakup Kadri Karaosmanoğlu: İnsan, Eser, Fikir, Üslup (1960).
İLGİLİ ÖYKÜLER
