Abdullah Nedim
Mısırlı hatip, gazeteci ve şairdir. Nedîm lakabıyla şöhret bulan Abdullah, 1261’de (1845) İskenderiye’de doğdu. Burada Ezher’in küçük bir örneği olan Şeyh İbrahim Paşa Camii Medresesi’nde dil, edebiyat ve dinî ilimler tahsiline başladı. Bir müddet sonra medresenin öğretim tarzı hoşuna gitmediği için tahsili bıraktı. Kahire’ye giderek Hidiv İsmail’in annesinin oturduğu el-Kasrü’lâlfde telgrafçı olarak çalıştı. Boş zamanlarında bir yandan Ezher’deki dersleri takip etmek, bir yandan da Cemâleddîni Efgânî ve Mahmud Sâmî el-Bârûdî gibi âlim ve ediplerin meclislerinde bulunmak suretiyle kendisini yetiştirdi. Telgrafçılığı bırakarak bir süre Kahire’den ayrıldıysa da yapmaya çalıştığı değişik işlerde başarılı olamadı, el-Cem’iyyetü’l-hayriyyetü’l-İslâmiyye adında bir dernek kurarak birtakım sosyal faaliyetlere girişti. Önce fakir ve kimsesiz çocuklar için bir okul açtı. Kendisinin de müdür ve öğretmen olarak görev yaptığı bu okulda öğrencilerini bilhassa edebiyat kompozisyon ve hitabet konularında yetiştirmeye çalıştı. Özellikle siyasî hitabetin Mısır’da canlanması için büyük gayretler sarfetti. Bir taraftan da Mısır’da yabancılara karşı duyulan hayranlığı tenkit etmek üzere yazdığı el-Arab ve ei-Vatan piyeslerini öğrencileriyle sahneye koydu. Dernekte ortaya çıkan bazı anlaşmazlıklar sebebiyle kurduğu okulu terkederek gazeteciliğe başladı. 1881’de cemiyetteki sosyal ve siyasî hataları dile getirmek üzere ciddi-mizahî mahiyetteki et-Tenkît ve’t-tebkît adlı haftalık gazeteyi çıkardı. Bu sırada bir siyasî darbe hazırlığı içinde olan Urâbî Paşa taraftarlarıyla birleşerek hitabe ve yazılarıyla onları destekledi. Yazılarında sosyal ve siyasî reformlar yapılması, Osmanlılar’ın, İngiliz ve Fransızların Mısır’a müdahale etmemesi, Mısırlılar’ın birleşip yabancıları ülkeden atması konularını işledi. Urâbî Paşa ayaklanması başarısızlıkla sonuçlanınca, ayaklanmaya katılanlarla birlikte Abdullah Nedim’in de tutuklanması için emir çıktı; onu yakalayanlara veya bulunduğu yeri haber verenlere ödül verileceği vaad edildi. Fakat Abdullah Nedim, büyük sıkıntı ve mahrumiyetlere katlanarak on yıl süreyle saklanmayı başardı, ancak 1891 yılında bir ihbar üzerine yakalandı. Mısır dışına çıkmak şartıyla Hidiv Tevfik tarafından affedilince Filistin’in Yafa şehrine yerleşti. Abbas Paşa’nın hidiv olması üzerine ülkeye dönmesine izin verildi. Mısır’a gelerek 1892’de ei-Üstâz isimli haftalık gazeteyi çıkardı; fakat bir müddet sonra aşırı tenkitleri sebebiyle gazetesi kapatıldı, kendisi de Yafa’ya sürüldü; gazetelerde Mısır’ın politikası ile ilgili bir şey yazması da yasaklandı. Bir müddet sonra affedilerek İskenderiye’ye döndü. Burada Gazi Ahmed Muhtar Paşa ile tanıştı. Paşa bir tavsiye mektubu ile onu İstanbul’a gönderdi, orada matbuat müfettişliğine tayin edildi. İstanbul’da sıcak bir ilgi gören Abdullah Nedim, daha önce buraya gelmiş olan Cemâleddîni Efgânî ile sık sık görüştü. 11 Ekim 1896’da İstanbul’da öldü. Devlet ricali ve Cemâleddîni Efgânfnin de katıldığı kalabalık bir cenaze töreni ile Beşiktaş’taki Yahya EfendiMezarlığı’na defnedildi.
Abdullah Nedim yazılarında, hitabe ve şiirlerinde genellikle edebî sanatları yoğun bir şekilde kullanmıştır. İsmail Paşa, onun çeşitli konularda yüzden fazla kitabı ve risalesi bulunduğunu söyleyerek bunlardan yirmi altısının adını vermektedir.
İLGİLİ ÖYKÜLER
