Alp Er Tunga
(Efrasiyab)
(M.Ö. VI-VII Asır)
Alp Er Tunga hakkındaki bilgilerin kaynağı
Zerdüştlüğün değerli kitabı "Avesta" ile Farsça’nın klasik
şâiri Ebulkasım Firdevsî’nin "Þehnâme" destanıdır. O,
Turan ülkesinin büyük hakanıdır. M.Ö. 626 yılında Ýran
Þah’ı Keyhüsrev onu saraya çağırıp zehir vererek acımasızca
öldürmüş. Yusuf Balasagun "Kutadgu Bilig" adlı
eserinde, onun hakkında "Türkler Alp Er Tunga derler,
Tacikler (Farslar) Efrâsiyâb diye adlandırırlar" şeklinde
bilgi vermektedir. "Alp" kelimesi bütün Türk halklarında
arslan yürekli, pars bilekli yiğit anlamındadır. "Er"
kelimesi ise, yiğit, kahraman demektir. "Er Edige", "Er
Sayın", "Er Targın" gibi isimlendirmelerde de bu
farkedilmektedir. "Tunga" kelimesi, önceki devirlerde
Turan ülkesinde yaşayan pars gibi, boğuştuğunda fili bile
alıp yere çalan güçlü hayvan için kullanılır. Tarihî kaynaklarda
Alp Er Tunga’nın adı "Maday" olarak geçmektedir.
Alp Er Tunga ismi, halkın verdiği lakap olsa gerek.
Efrasiyâb ismi de Farsça kaleme alınan "Avestada
"korkutucu kara dev" olarak anlamlandırılmaktadır.
Alp Er Tunga öldükten sonra onun hakkında halk
arasında yayılan tarihî destan, M. Kaşgarî’nin sözlüğünde
verilen şiir parçaları vasıtasıyla bize ulaşmaktadır. Bu
destan, Türk halk edebiyatı tarihinin temelinin M.Ö. VII.
asırlarda başladığına da şahitlik ediyor.
