Bedia Muvahhit
16 Ocak 1897’de İstanbul’da Büyükada Aydoğdu Sokağı’nda Kamyanosların evinde doğdu. Asıl adı Emine Bedia Şekip’tir. Annesi Refika Hanım, babası Şekip Bey’dir ve kendisi istinaf mahkemesi savcılarındandır. Evde mürebbiyesinden Fransızca, adada yaşayan Rum komşuları ve onların çocuklarıyla olan arkadaşlığı sayesinde Rumca da öğrendi. İlköğrenimine Büyükada Nizam’daki Saint Antoine Rahibeler okulunda başladı. 1927’de babasının ölümünün ardından Moda’ya taşındılar.
Notre Dame de Sion Lisesine gitti ve oradan mezun oldu. Fransızcası gelişti, Rumcayı ise sonraları özel merakı ile iyice okuyup yazmaya kadar ilerletti. Aile dostları Selim Sırrı Tarcan’ın verdiği özel dersler, ada komşularından ve aile yakınlarından Yakup Kadri, Yahya Kemal, Tahsin Nahit gibi edebiyatçıların etkisi ve tavsiyeleri Türkçesinin gelişmesine faydalı oldu. Fransızca Batı kültürü içinde büyümesine olanak sağladı. 1921'de Erenköy Kız Lisesinde Fransızca öğretmenliğine başladı.
Muvahhit Rafet’le 1921 senesinde evlendi, sanatçı eşinin adını, soyadı olarak kullanarak Bedia Muvahhit ismini aldı. Sanat yaşamı 1908'de başladı. 1914'te yeni kurulan Darülbedayi'ye girdi. İlk filmi, 1923 yılında Muhsin Ertuğrul'un teklifiyle başladığı Halide Edip Adıvar'ın Ateşten Gömlek romanından sinemaya uyarlanan filmdir. Bu filmde canlandırdığı Ayşe karakteri ile Türk sinemasının Neyyire Neyir'le birlikte ilk kadın oyuncularından biri oldu.
1923'te, Ceza Kanunu adlı oyunla sahneye çıkmasıyla tiyatro yaşamı da başladı. Sanat yaşamı boyunca 200'ün üzerinde oyunda ve sayısız sinema filminde rol aldı. 1927 yılında eşi Muvahhit Rafet’in ölümünden bir süre sonra Darülbedayi sahnesinde yer almaya devam etti. Şehir Tiyatrosu hocalarından Avusturyalı besteci ve piyanist Fredrik Von Ştatzer ile 1933 yılında evlendi. Fredrik, adını Ferdi olarak değiştirdi, Bedia da Ştatzer soyadını aldı. Birlikte her sene arabalarıyla uzun Avrupa gezileri yapma olanağı buldular, bu sayede ünlü Avrupalı sanatçılar tanıdılar. Münih, Salzburg festivallerinde bulundular, Balkanlar, İtalya, Almanya, Avusturya, Macaristan, İsviçre ve Fransa’nın birçok şehirlerini, tiyatrolarını gezip gördüler. Çift, 1951 yılında ayrıldı.
Ülke içinde ve ülke dışındaki basında sanatıyla yer aldı. 15 Haziran 1924’te Fransızca Le Cotidion gazetesinde, aynı yıl içinde çıkan İtalyanca La Domenica del Corrier ve Macarca Me Este dergisinin 23 Temmuz 1925 tarihli sayısında, Almanca Illusttriete Zeitung dergilerinde, İstanbul Şehir Tiyatrosu’nun Mısır turnesi dolayısıyla birçok Kahire gazete ve dergisinde, 1931’de ve daha sonraki yıllarda bütün Yunan basınında hakkında takdir dolu yazılar kaleme alındı.
Sahne hayatında birçok sorunla karşılaştı, başarılı oluncaya kadar uğradığı tenkitlere sabrederek sanat sevgisi ile Türk kadınına sahnede bir mevki kazandıracak kadar emek harcadı. İlk zamanlar çok üzülen ailesi zamanla alıştı ve sonra da gösterdiği azme saygı duydular.
1975 yılında Şehir Tiyatroları'ndan emekli oldu. 1987 yılında Devlet Sanatçısı unvanını aldı. 1988'de İstanbul Sinema Günleri Festivalinde kendisine Altın Lale Ödülü verildi. Hayat hikâyesi 1993'te Gökhan Akçura tarafından kitaplaştırıldı. Adı, Beyoğlu’ndaki Küçük Sahne binasında yer alan bir sahneye verildi.
1993 yılı aralık ayında sağlık durumu kötüleşti, 20 Ocak 1994 tarihinde 97 yaşında vefat etti ve Aşiyan Mezarlığı'na defnedildi.
Rol Aldığı Filmler:
Pençe (1917)
Casus (1917)
Ateşten Gömlek (1923)
İstanbul Sokaklarında (1931)
Karım Beni Aldatırsa (1933)
Beklenen Şarkı (1953)
Paydos (1954)
Yaşlı Gözler (1955)
Son Beste (1955)
Gülmeyen Yüzler (1955)
Çapkınlar (1961)
Gönül Ferman Dinlemez (1962)
Bir Gecelik Gelin (1962)
Belalı Torun (1962)
Barut Fıçısı (1963)
Genç Kızlar (1963)
İstanbul Kaldırımları (1964)
Kaynana Zırıltısı (1964)
Manyaklar Köşkü (1964)
Gençlik Rüzgarı (1964)
Halk Çocuğu (1964)
Anasının Kuzusu (1964)
Gel Barışalım (1964)
Sarı Kızla Kopuk Ahmet (1964)
Hizmetçi Dediğin Böyle Olur (1964)
Hep O Şarkı (1965)
Sevinç Gözyaşları (1965)
Bozuk Düzen (1966)
Aşkın Gözyaşları (1966)
Çalıkuşu (1966)
Sokak Kızı (1966)
O Kadın (1966)
Sevgilim Artist Olunca (1966)
Şoförün Kızı (1966)
Evlat Uğruna (1967)
Sen Benimsin (1967)
Zehirli Hayat (1967)
Dünyanın En Güzel Kadını (1968)
Katip (1968)
Ateşli Çingene (1969)
Esmerin Tadı Sarışının Adı (1969)
Lekeli Melek (1969)
Son Mektup (1969)
Tatlı Sevgilim (1969)
Yumurcak (1970)
Rol Aldığı Bazı Oyunlar:
Hisse-i Şayia, Taş Parçası, Aktör Kin, Yorgaki Dandini, Hamlet, Devlet Kuşu, On İkinci Gece, Matmazel Julie, Aynaroz Kadısı, Hortlaklar, Mürai, Tersine Akan Nehir, Bir Kavuk Devrildi, Venedik Taciri, Fermanlı Deli Hazretleri, Mum Söndü, Bir Ölü Evi, Otello, Kafes Arkasında, Kafatası, Lüküs Hayat, Yarasa, Müfettiş, Saz-Caz, Mırnav, Ayaktakımı Arasında, Tebeşir Dairesi, Ahududu, Küçük Şehir, Oyun İçinde Oyun, Deli Saraylı, Kibarlık Budalası, Sana Rey Veriyorum, Deli Dolu, Suç ve Ceza, Çifte Keramet, Dama Çıkmış Bir Güzel, Gecikenler.
Kaynak: Gülfem Adile Şenkaya, Atatürk Dönemi Türk Tiyatrosu: Afife Jale ve Kadın Tiyatrocular, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Bursa, 2020.
İLGİLİ ÖYKÜLER
