Cemaleddin Server Revnakoğlu
1912 yılında, İstanbul'da doğdu. Babası, İstanbul Merkezi Posta Dairesi Müdürü Server Emin Üstünbaş idi. Annesi Çerkez Şerife Hanım ise Osmanlı sarayında II. Abdülhamit’in kardeşi Şehzade Kemalettin Efendi’nin kızı Münire Sultan’la beraber büyüdü.
İlköğrenimini anne ve babasının yanında gördü. Sarayda özel eğitim alan annesinden tarih, lügat ve İslami ilimler; babasından ise Osmanlıca ve Fransızcayı öğrendi. Tarikat kültürü ile de babasının vesilesiyle tanıştı.
1924 yılında İstanbul Çandarlı Kara Halil Paşa Numune Mektebini ve daha sonra Galatasaray Sultanisini bitirdi. Çalışma disiplinini ve ilim aşkını burada kazandı. Güzel Sanatlar Akademisine kaydoldu, burada bir müddet ders aldıktan sonra eğitimini yarıda bıraktı.
İstanbul’un ilim ve irfan bakımından hayli değerli muhitlerinde bulundu ve bu muhitlerden istifade ederek kendisini yetiştirdi. İstifade ettiği isimler arasında Halit Fahri Ozansoy, Hasan Ali Yücel, Fazıl Ahmet Aykaç, İsmail Habib Sevük, İsmail Saib Sencer, İsmail Fenni Ertuğrul, Elmalılı Hamdi Yazır, Ömer Nasuhi Bilmen, Mehmet Şerafettin Yaltkaya, Ahmet Remzi Akyürek, Tahirü’l-Mevlevi, Hamamizade İhsan Bey, İsmail Fethi İsfendiyeroğlu, Hakkı Tarık Us, Rıfkı Melul Meriç, Abdulbaki Gölpınarlı gibi isimler bulunmaktaydı.
Eğitimini tamamladıktan sonra farklı kurumlarda araştırmacı olarak görev yaptı. Özellikle eski eser, kitabe ve mezar taşı okuma konusunda ihtisas sahibi, aranan bir kişi oldu. Böylece İstanbul Valiliği ve Belediye Başkanlığının kurduğu araştırma ve inceleme komisyonlarının çoğunda yer aldı.
1942 yılında Türk Tarih Kurumu adına İstanbul tekkelerinin hazirelerini (mezarlarını) incelemeye başladı, bu görevi ifa adına Erzurum’a birkaç defa seyahat etti. 1952 yılında İstanbul Vilayeti Merkadlar Komisyonu üyeliğine seçildi; İstanbul Belediyesi Mezarlıklar Müdürlüğünde eski eserler, tarihî arşiv ve kitabeler uzmanı olarak çalıştı. Ayrıca İstanbul’daki Fethiye Spor Birliği ve Gençler Mahfeli derneklerinin başkanlığını yaptı. 1953 yılından itibaren İstanbul Fetih Derneği azaları arasında yer aldı. İstanbul ve Erzurum'da, halkevleri bünyesinde özel dersler verdi.
Uyanış (Servet-i Fünun), Yenigün, Yeni Sabah, Vakit, Haber, Kurun, Son Dakika, Son Telgraf, Zaman, Ramazan, Aylık Ansiklopedi, Tarih Dünyası, Tarih Konuşuyor, Yeni Tarih Dünyası, Coğrafya Dünyası, İslam Mecmuası, Türk Yurdu, İş ve Düşünce gibi gazete ve dergilerde muhtelif yazıları yayımlandı. Özellikle Tarih Dünyası, Yeni Tarih Dünyası, İslam Mecmuası ve Tarih Konuşuyor dergilerinde seri yazılar yazdı.
İlk kitap çalışması 1959 tarihli "Yemen İllerinde Veysel Karani" adlı eserdir. Veysel Karani menkıbelerinin sözlü gelenekteki yaygınlığı ve ona ait hırkanın coşkun kalabalıklarca ziyaret edilmesi Revnakoğlu’nu bu araştırmayı yazmaya sevk etmiştir. Eserde Veysel Karani’nin hayat hikâyesi ve menkıbeleri çeşitli kaynaklar referans alınarak ayrıntılı bir şekilde anlatılmıştır.
1961 tarihli "Marifetname" adlı eseri; Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın başta tarikat kültürü olmak üzere astronomi, coğrafya, fizyonomi, fizik, kimya, biyoloji, folklor gibi pek çok konuyu içeren ve yaklaşık sekiz bin maddeyi açıklayan eseridir.
Son çalışması 1966 yılında yayımlanan "Türk İslam Âleminde Tarikatlar Tarihi Mecmuası"dır. Aylık on sekizer sayfalık fasiküller hâlinde yayımlamayı düşündüğü bu çalışma sahasında büyük boşluğu dolduracak bir öneme sahiptir. Ancak yalnızca iki cilt yayımlanabilmiştir.
Tarikatların kuruluş ve var oluş amaçları hakkında oldukça farklı görüşler dile getirdi. Tarikatların yozlaşmadan önceki asli hüviyetlerinin oldukça faydalı işlere imza attığını belirtti. Tarikatların başka bir faydasını da insanlara öğrettiği ahlaki düsturlarda gördü. Ona göre tarikatların bir diğer önemli yönü, bilinenin aksine yobazlığa karşı olması idi. "Bütün bunlardan sonra görülüyor ki tekkelerin İslam düşüncesine getirdiği güzel düşünceler, ileri fikirler ve yenilikler olmasa idi İslamiyet bugünkü mütekamil şeklini bulamazdı." sözleri, takikatlara bakış açısının özeti niteliğindedir.
28 Eylül 1968 tarihinde vefat etti.
Eserleri:
Yemen İllerinde
Marifetname
Türk İslam Âleminde Tarikatlar Tarihi Mecmuası
Kaynak: Selimoğlu, Selim. "TARİKAT FOLKLORUNA DİKKAT ÇEKEN İLK ARAŞTIRMACILARIMIZDAN CEMALEDDİN SERVER REVNAKOĞLU." Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 53: 187-195.
İLGİLİ ÖYKÜLER
