Rıza Tevfik Bölükbaşı
(1869 - 31 Aralık 1949): Şair, Edirne-Cisrimustafapaşa’de doğdu. İlk tahsilini İstanbul’da bir Musevî okulunda yaptı. Rüşrdiyeyi Gelibolu’da okudu. Galatasaray Sultanîsine devam ettiyse de bitiremedi. Daha sonra babasının dostu paşanın yardımıyla Mülkiye Mektebine girdi. Ancak öğrenci olaylarına karıştığı için okuldan atıldı (1890). Sonra Tıbbiyeye girdi. Burayı dokuz yılda tamamlayabildi. Karantina İdaresinde doktorluğa başladı. 1908’e kadar bu görevde kaldı. Gizli İttihat ve Terakkî Cemiyeti üyesi idi. İlk seçimlerde Edirne’den mebus seçildi. İkinci seçimde ise İttihat ve Terakkî ile araları açıldığı için seçilemedi. Hürriyet ve İtilaf Fırkası’na geçti. Tevfik Paşa kabinesinde Maarif Nâzırı, Damad Ferid Paşa kabinesinde Şurâ-yı Devlet Reisi olarak bulundu. 10 Ağustos 1920 Sevr Antlaşmasına imza koyduğu için Millî Mücadeleden sonra Yüzellilikler listesine alındı. Sürgün yıllarını Hicaz, Ürdün ve Lübnan’da Cündiye kasabasında geçirdi. Bu arada Amerika’ya gitti geldi. Affedildikten 4 yıl sonra Türkiye’ye döndü (1943). İstanbul’da öldü.Rıza Tevfik geniş kültüre sahipti. "Feylesof" diye anılmıştır. Yarım kalmış bir felsefe sözlüğü vardır. Maarif Nazırlığı sırasında felsefe derslerini liselere sokmuştur.
Rıza Tevfik yazılarından çok asıl şöhretini şiirleriyle sağladı. Önceleri bir ara Servet-i Fünûn şairleri arasında idi. Sonra hiçbir edebî akıma bağlanmadı. Şiire Abdülhak Hâmid ve Tevfik Fikret’in tesirinde başladı. Bektaşî olduğu için tekke şiiri tarzına yöneldi. Saz şairlerinin konularını işledi. Zaman zaman millî ruhu terennüm etti. Nefesler, devriyeler, kalenderîler kaleme aldı. Hicran, sılâ hasreti, sevda şiirlerinin temleridir. Şiirlerinde lirizm hâkimdir. Aruzla yazmakla beraber hece veznini de kullanmıştır.
Eserleri: Les textes houroûfîs (Hurifilik metinleri, Leiden 1909), Abdülhak Hâmid ve Mülâhazât-ı Felsefiyesi (1918), Estetik (1920), Felsefe Dersleri (I. Kısım, Mabadettabiiyat Dersleri, 1920), Mabadettabiiyat Derslerine Ait Vesâik (1919), Ömer Hayyâm’ın Felsefesi (Hüseyin Dâniş’in yayınladığı Rubâiyyât-ı Ömer Hayyâm’ın içinde, 1927), Mufassal Kâmus-ı Felsefe (2 cilt, 1914, 1919), Estetik (1920), Bergson Hakkında (1921), Tevfik Fikret (İstanbul 1945), Serab-ı Ömrüm (Şiirler, Lefkoşe 1934, İstanbul 1949), Rıza Tevfik’in Tekke ve Halk Edebiyatı ile İlgili Makaleleri (Abdullah Uçman hazırladı, 1982). Rıza Tevfik’in Kızı Münise Başikoğlu’nun babasıyla ilgili hatıraları "Babam Rıza Tevfik" başlığı ile Tarih ve Toplum dergisinde yayınlandı (Sayı: 57-63, 1988-1989). Biraz da Ben Konuşayım (Hatıraları. Abdullah Uçman yayınladı, 1994. İki bölümdür. 1. bölüm 1 Ağustos-14 Aralık 1948’de Yeni Sabah gazetesinde tefrika edildi. 2. bölüm Selanik’te neşrolunan Bahçe dergisinin Ağustos 1908-Temmuz 1904 tarihleri arasındaki sayılarında çıktı), Şiiri ve Sanat Anlayışı Üzerine Rıza Tevfik’ten Ali İlmî Fânî’ye Bir Mektup (A. Uçman yayınladı, 1996), Rıza Tevfik’in Sanat ve Estetikle İlgili Yazıları (A. Uçman, 2000).
İLGİLİ ÖYKÜLER
