Ahmet Muhtar Ömer Mubârek
13 Mart 1933’te Kahire’de dünyaya geldi. Tam adı Ahmet Muhtar Ömer Mubârek’tir. Aslen Tanta vilayetine bağlı Şibînu’l-Kûm ilçesinin Kafrul-Musayliha beldesindendir. Babası Abdulhamid Ömer Mubârek, önceleri eğitim alanında çalışırken daha sonra adliye teşkilatına intisap etti. Babasının hukuk ve Arapçaya ilgisi ve gramer bilgisi nedeniyle kendisine “Temyiz Mahkemesinin Sibeveyhi” lakabı verildi. Annesi Nebeviyye Ahmet Mubârek’tir. Anne ve baba aynı aileden, “Mubârek” ailesindendir.
Ahmet Muhtar, 12 yaşından önce hafızlığını tamamladı, daha sonra Ma’hadu’lKâhire’de dinî eğitim aldı. Küçük yaşlarından itibaren babasının Arapçaya olan ilgisinden etkilendi ve daha el-Ezher’in lise kısmında okurken, günlük gazetelere yayınlarındaki dil ve bilgi yanlışlarını düzelttiği mektuplar göndermeye başladı. Yükseköğrenimini Kahire Üniversitesi Dâru’l-Ulûm Fakültesinde, 1958 yılında, ikinci olarak tamamladı. 1963 yılında aynı fakültede, Dil Bilim alanında, hocası İbrahim Enîs’in yönlendirmesiyle seçtiği “Dilci Farabi ve ‘Divanu’l Edeb’ İsimli Sözlüğünün İncelenmesi” başlıklı teziyle yüksek lisans derecesi aldı. Aynı yıl Ağustos ayında Hayâtu’n-Nufûs İsmail Enver Hanım ile evlendi, bu evlilikten Halit ve Hâle isimli iki çocuğu oldu. Onlardan da Ahmet, Hüseyin, Şâdî ve Melek isimli torunları dünyaya geldi. Evliliğinin ardından öğrenimini tamamlamak amacıyla İngiltere’ye gitti, 1967 yılında, Cambridge Üniversitesinde, Dil Bilim alanında doktor oldu.
1960-1968 yılları arasında Kahire Üniversitesi Daru’l-Ulum Fakültesinde araştırma görevlisi ve öğretim görevlisi olarak, 1968-1973 yılları arasında, Trablus’ta Eğitim Fakültesinde öğretim görevlisi ve yardımcı doçent olarak, 1973-1977 yılları arasında, Kuveyt Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde doçent olarak, 1977-1983 yılları arasında Kuveyt Üniversitesi Edebiyat Fakültesinde profesör olarak ve 1983-1998 yılları arasında Kahire Üniversitesi Daru’l-Ulum Fakültesinde profesör olarak çalıştı. Ayrıca, 1995-1998 yılları arasında üç yıl süreyle Daru’l-Ulum Fakültesi Yüksek Lisans Araştırmaları yöneticiliğini vekâleten yürüttü. 1998 yılının Ağustos ayından vefatına kadar da Dil Bilim bölümü ile Sâmî ve Doğu Dilleri bölümlerinde görev yaptı. Bu görevlerinin yanı sıra, Kuveyt Üniversitesinde iki dönem Edebiyat Fakültesi dekanlığı ve yine Kuveyt Üniversitesinde beş yıl süreyle Arap Dili Bölüm başkanlığı yaptı. Görev yaptığı üniversitelerde komisyonlarda yer aldı, raportörlük görevi yaptı, Daru’l-Ulum Fakültesi Yüksek Lisans Yönerge ve Kılavuzu’nu hazırladı, Yüksek Lisans ve Doktora Tezleri Kılavuzu’nun hazırlanmasına ve Daru’l-Ulum Fakültesi Dergisi’nin 5 sayısının çıkarılmasına nezaret etti.
4 Nisan 2003 yılında Kahire’de vefat etti. Kahire Arap Dil Kurumu, anısına bir tören düzenledi.
Eserleri
Tahkikleri:
1. Dîvânu’l-Edeb li’l-Fârâbî, 1974-1979.
2. el-Münecced fi’l-Luğa li Kurâ’, 1976.
3. el-Muvaddah fi’t-Tecvîd li Abdi’l-Vahhâbi’l-Kurtubî, 1992.
4. Tâcu’l-Arûs li’z-Zebîdî, -30. cilt tahkik incelemesi-, 1998.
Eğitim – Öğretim Amaçlı Eserler:
1. el-’Arabiyyetu’s-Sahîha, 1981.
2. en-Nahvu’l-Esâsî, 1984.
3. Ahtâu’l-Luğati’l-’Arabiyyeti’l-Muâsıra İnde’l-Kuttâb ve’l-İzâiyyîn, 1991.
4. et-Tedrîbâtu’l-Luğaviyye ve’l-Kavâidu’n-Nahviyye, 1996.
Dil ve Kültür Tarihi Konulu Eserleri:
1. Târîhu’l-Luğati’l-’Arabiyye fi Mısr, 1970.
2. en-Neşâtu’s-Sekâfî fî Lîbyâ mine’l-Fethi’l-İslâmî Hattâ Bidâyeti’l-Asrı’t Türkî, 1971.
3. el-Bahsu’l-Luğavî İnde’l-Arab, 1971.
4. el-Bahsu’l-Luğavî İnde’l-Hunûd, 1972.
5. Târîhu’l-Luğati’l-’Arabiyye fi Mısr ve’l-Mağribi’l-Ednâ, 1992.
Dil Bilim Konulu Eserleri:
1. Ususu İlmi’l-Luğa, 1973.
2. Min Kadâya’l-Luğa ve’n-Nahv, 1974.
3. Dirâsetu’s-Savti’l-Luğavî, 1976.
4. el-Luğa ve’l-Levn, 1982.
5. Buhûs fi’l-Luğa ve’l-Edeb, 1987.
6. İlmu’d-Delâle, 1988.
7. Muhadarât fî İlmi’l-Luğati’l-Hadîs, 1995.
8. el-Luğa ve İhtilâfu’l-Cinseyn, 1996.
9. Ene ve’l-Luğa ve’l-Mecma’, 2002.
10. el-Bahsu’l-Luğavî İnde’l-Arab, 2010.
Kur’an İlimlerine İlişkin Eserleri:
1. Luğatu’l-Kur’ân, 1993.
2. Esmâu’llâhi’l-Husnâ, 1997.
3. Mu’cemu’l-Kirââti’l-Kur’âniyye, 1998.
4. Dirâsât Luğaviyye fi’l-Kur’âni’l-Kerîm ve Kirââtih, 2001.
5. el-Mu’cemu’l-Mevsûî li Elfâzı’l-Kur’âni’l-Kerîm ve Kırââtih, 2002.
6. el-İştirâk ve’t-Tedâdd fi’l-Kur’âni’l-Kerîm, 2003.
Sözlükler ve Ansiklopedileri:
1. el-Mu’cemu’l-Arabiyyu’l-Esâsî, 1989.
2. Luğatu’l-Kur’ân, 1993.
3. Meâcimu’l-Ebniye fi’l-Luğati’l-’Arabiyye, 1995.
4. Mu’cemu’ş-Şuarâi’l-Arabi’l-Muâsırîn, 1995.
5. Mu’cemu’l-Kirââti’l-Kur’âniyye, 1998.
6. el-Meknezu’l-Kebîr, 2000.
7. el-Mu’cemu’l-Mevsûî li Elfâzı’l-Kur’âni’l-Kerîm ve Kırââtih, 2002.
8. Mu’cemu’s Savâbi’l Luğaviyyi, 2008.
9. Mu’cemu’l Luğati’l-’Arabiyyeti’l-Muâsıra, 2008.
Kaynak: Halil Uysal, Ahmet Muhtar Ömer’in Arap Sözlükbilimindeki Yeri, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Sakarya, 2018.
İLGİLİ ÖYKÜLER
