Antal Szerb
Antal Szerb (1901-Budapeşte - 1945-Balf) Budapeşte’de ve Graz’da öğrenim görmüş, 1924 yılında Macarca-Almanca-İngilizce bölümünde doktora yapmıştır. Sık sık Paris’e, İtalya’ya gitmiş, 1929-30 yıllarında Londra’da bir yıl yaşamıştır. 1928 yılından başlayarak ticaret lisesinde öğretmenlik yapmış, 1933 yılında o yıl kurulan Macar Yazınbilimleri Derneği’nin başkanı olmuştur. 1937 yılında Szeged Üniversitesi’nde öğretim üyeliğine getirilmiştir. Yazarlığa 1921 yılında Nyugat (Batı, 1908-1941) dergisinde yayınladığı şiirlerle ve öykülerle başlar. Olağanüstü geniş kültürü ve geniş kapsamlı ilgi alanı nedeniyle ilk incelemeleri yazın-ın çeşitli alanlarına yayılmıştır: Stefan George (1926), A magyar romantikus dráma (1927 – Macar Romantik Tiyatrosu), Az udvari ember (Saraylı – 1927 “Castiglioni üzerine”), William Blake (1928), ama en sevdiği konu XIX. yüzyılın ilk yarısının Macar yazınıdır: Kölcsey (1926), Magyar preromantika (Macar Preromantizmi, 1929), Az ihletett költő (Esinlenen Ozan, 1929 “Berzsenyi üzerine”), Vörösmarty-tanulmányok (Vörösmarty İncelemeleri,1930). İncelemelerinin belirgin yanı yetkin bir filolojik temel, çözümleme yeteneği ve düşünce tarihine dayalı soyutlama eğilimidir. Ancak kişiliğine uygun yapıt türü olarak seçtiği filoloji değil de sanatsal deneme türüdür. Bir yarışma kazandığı Magyar irodalomtörténet (Macar Yazın Tarihi, 3 cilt, 1941 - Türkçeye çeviren: Vural Yıldırım-yayına hazır)yazına yeni bir anlayışla yaklaşır. A világ irodalom történet (Dünya Yazın Tarihi, 1941) adlı yapıtında ise Spengler’in kültür morfolojisi kuramını uygulamıştır. Buna karşın yapıtları daha canlı, daha modern bir bakış açısına uygun olarak, gerici, bölgeci pozitivizme bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. Hatta Szerb için yazın tarihi hümanist ve ilerici bir eylemdi. Ulusalcı yazın politikasına karşılık Macar ve Avrupa yazınının birliğinden yanaydı. Dünya Yazın Tarihi (A világirodalom történet), adlı kapsamlı yapıtını hazırlayan çalışmaları Az angol irodalom kis tükre (İngiliz Yazın Tarihinin Küçük Bir Yansıması, 1929) ve Hétköznapok és csodák (Gündelik Yaşam ve Mucizeler, 1935) adlı incelemeleridir. A kuruckori költeszet (Kuruc Dönemi Şiiri, 1935) ile Budapesti kalauz (Budapeşte Kılavuzu, 1935) henüz tekil yapıtlardır. Pek çok deneme ve kısa makale de yayınlamıştır ve bunlar ölümünden sonra derlenmiş ve yayınlanmıştır (1946, 48, 61). Yazarlık tutumu bilgin ile öğretmeni birleştirir: Öğretmen ciddiyeti ile yaratıcı imgelem yan yanadır ve anlatımını anlaşılır kılmış, tutumunu narinleştirmiştir. Biçemini oluşturan öğeler şakacı bir ses tonu ve espritüellik, mizah ve ironidir. Kendisinin de vurguladığı neofrivolizm ise aslında duyarlı yaradılışını savunmaya yaramıştır; yüreğinin derinliklerinde bir aydın sorumluluğu yaşıyor ve etkiliyordu. Bilimi gökçeyazına, romanı ise denemeye yaklaştırmıştır. Pendragon legenda (Pendragon Söylencesi, 1934) adlı romanı serüven öyküsüyle kültür tarihinin bir bireşimidir ve yazarın portresini de çizmektedir. Utas es holdvilág da (Yolcu ve Ayışığı, 1937) benzeri vaatlerle doğmuştur; başkahramanın kişiliğinde kendi kuşağının yön arayışını betimlemektedir. Romana özgü öğelere ve bilgi aktaran denemecinin bireşimini sergileyen A királyné nyaklánca (Kraliçenin Kolyesi, 1943)kendine özgü bir yapıt türü olarak göze çarpar. Buruk bir mizahla yazdığı öyküleri Madelon, az eb (Madelon Adlı Köpek, 1947), Szerelem a palackban (Şişedeki Sevi, 1963)adlı kitaplarda toplanmıştır. Ex adlı tiyatro oyunu ilk kez 1965’te sergilenmiştir. İngilizceden, Fransızca ve İtalyancadan yığınla yapıt çevirmiştir. Örneğin A. France, E. Knight, S. Maugham ve Huizinga’nın yapıtlarını. Faşizmin egemen olduğu yıllarda yayınladığı Száz vers (Yüz Şiir, 1944) hümanist bir ruha sahip şiirlerin bir seçkisidir. VII. Oliver (VII. Oliver, 1942) adlı romanı o tarihte bir Yahudinin kitabını yayınlamak olanaksız olduğu için İngilizceden çevrilmiş gibi gösterilerek yayınlanmıştır. Savaş sırasında sık sık çalışma kamplarına gönderilmiş ve Balf yakınlarında (Kuzey Macaristan) nyilaslar tarafından öldürülmüştür.
Antal Szerb’in yapıtları İngilizceye, Fransızcaya, Almancaya, Flamancaya, İspanyolcaya, Türkçeye, Slovenceye, Slovakçaya, Romenceye ve Lehçeye de çevrilmiştir.
