Derviş Zaim
1 Ocak 1964 tarihinde, Kıbrıs’ta doğdu. 1974 Kıbrıs savaşı sonrası ailesiyle birlikte Türkiye'ye geldi. Boğaziçi Üniversitesinde İşletme Bölümünü bitirip, özel bir bursla İngiltere Warwich Üniversitesi, British Cultural Studies’te kültürel çalışmalar dalında yüksek lisans yaptı. Okurken sinemaya olan ilgisi arttı ve senaryolar yazmaya başladı. Bu senaryoları çekip aynı zamanda televizyon belgeselleri de yaptı, kitap da yazdı. 1995’te yayımlanan “Ares Harikalar Diyarında” isimli romanı “Yunus Nadi Roman Ödülü”nü aldı. Yazarlığının sinemasına nasıl katkı sağladığını şu şekilde ifade etti: “Anlatı yapısını gördüğünüz zaman incelediğiniz zaman derinlemesine romanla uğraşırken bu sizin sinemayla ilgili uğraşlarınıza da olumlu bir şekilde etki ediyor. Mesela karakterleri daha iyi geliştirebiliyorsunuz. Anlatı içerisine bir şey yerleştirip, sonra yerleştirilen bir şeyin etkisinin nasıl ortaya çıkacağına ilişkin daha ince hesaplar yapabiliyorsunuz. Aksiyon çizgisinin nasıl geliştirileceğini, çizginin nasıl yukarıya çekileceğini, bir eğri çizileceğini yükselerek gelişen çalışmanın ne olduğunu daha önceden düşünmüş oluyorsunuz.”
Filmlerinin en önemli ortak noktası, yönetmenin yaşadığı coğrafyanın, belli problemlerini ortaya koyan politik konulu olmalarıdır. İlk dört filmini bu anlayış temelinde çekti. Sinema dilinden ziyade konuları itibari ile Türk sinemasında kendine farklı bir yer edindi. Bu bağlamda, sokakta yaşayan insanların dramını ele aldığı “Tabutta Röveşata”, Kıbrıs sorununu ele aldığı “Çamur” ve Susurluk olayını ele aldığı “Filler ve Çimen” filmleri yankı yaptı. Filmlerinde, bu problemlere çözüm aramaz, sadece problemi göstermekle yetinmektedir.
Biçimsel anlamda, geleneksel anlatıya yakın filmler ortaya koydu. Kurgusu ve diğer anlatı yapısını oluşturan öğelerin geleneksel anlatıya yakın olduğu gözlenmektedir. Onun filmlerini bağımsız yapan yönü ise, seçtiği konular ve metaforik anlatımıdır. Çok katmanlı, sembollerin birbirine örüldüğü, kahraman olmayan kahramanları ile tarihin üst üste binmiş katmanlarındaki ortak alanlara ve o anın zaafına dayanan öyküleri üzerinden diyaloğu amaçlayan öyküler anlatmaktadır. En ayırt edici özelliği, geniş tarihle kişisel tarihin karşılaşma anlarına ve o an içerisinde zayıf düşmüş, çaresiz, insani hatalar yapan insanları ele aldığı filmlerinde kurduğu estetiğin politik olanla ilişkisidir.
Filmlerinin Genel Özellikleri:
- Yönetmen filmlerinde genellikle güncel politik sorunları bireylere indirgeyerek ele almaktadır. Toplumun genel sorunlarını, çözüm yollarını göstermeden yansıtmaktadır.
- İnsan vicdanını harekete geçirmeye yönelik filmler yapmaktadır.
- Mücadeleci ve zorluklara, kısıtlamalara karşı koyan karakterleri vardır.
- Sık sık metaforik anlatıma başvurmaktadır.
- Bağımsız yönetmenlerin aksine genellikle tanınmış oyuncuları kullanmaktadır.
- Kısa öyküleri derinlemesine incelemektedir.
- Anlatı içerisinde müziğe önem vermektedir. Zaim filmlerinde müziğin, vurgunun yoğun olduğu yerlere dikkat çekilmesinde önemli olduğuna inanmaktadır.
- Zamansal geçişlerde genellikle kararmanın yanında ay, deniz, bulut, güneş, dalga, görüntülerini kullanmaktadır.
- Filmlerinde genellikle televizyon vardır ve senaryodaki boşlukları dolduran bilgiler verirken, eleştirel yönde de kullanılmaktadır.
Filmleri:
1991 Kamerayı As
1993 Rock around the Mosque
1996 Tabutta Röveşata
2000 Filler ve Çimen
2003 Çamur
2004 Paralel Yolculuklar
2006 Cenneti Beklerken
2006 Akamas
2008 Nokta
2010 Gölgeler ve Suretler
2012 Devir
2013 Balık
2016 Rüya
Ödülleri:
22. Ankara Uluslararası Film Festivali
En İyi Film (Gölgeler ve Suretler)
En İyi Yönetmen (Gölgeler ve Suretler)
SİYAD En İyi Film Ödülü (Gölgeler ve Suretler)
32. İstanbul Film Festivali, 2013, Devir, Ulusal Yarışma Jüri Özel Ödülü
33. Antalya Film Şenliği, 1996, Tabutta Röveşata, En İyi Senaryo
37. Antalya Film Şenliği, 2000, Filler ve Çimen, En İyi Yönetmen
45. Antalya Altın Portakal Film Festivali, 2008, Nokta, En İyi Yönetmen
45. Antalya Altın Portakal Film Festivali, 2008, Nokta, Dr. Avni Tolunay Jüri Özel Ödülü
16. İstanbul Film Festivali, 1997, Tabutta Röveşata, Jüri Özel Ödülü
23. Siyad Türk Sineması Ödülleri, 2001, Filler ve Çimen, En İyi Yönetmen
23. Siyad Türk Sineması Ödülleri, 2001, Filler ve Çimen, En İyi Senaryo
12. Orhan Arıburnu Ödülleri, 2001, Filler ve Çimen, En İyi Film
12. Orhan Arıburnu Ödülleri, 2001, Filler ve Çimen, En İyi Yönetmen
14. Orhan Arıburnu Ödülleri, 2003, Çamur, Mehmet Emin Toprak Ödülü
Venedik Film Şenliği, 2003, Çamur, Unesco Ödülü
27. Uluslararası İstanbul Film Festivali, En İyi Türk Yönetmeni Ödülü (Nokta)
45. Antalya Altın Portakal Film Festivali, En İyi Yönetmen, Nokta
45. Antalya Altın Portakal Film Festivali, Dr. Avni Tolunay Jüri Özel Ödülü, Nokta
4. Uluslararası Avrasya Film Festivali, Eleştirmenler Ödülü, Nokta
Kahire Film Festivali 2008, En İyi Dijital Film
İpek Yolu Film Festivali, En İyi Yönetmen
Türkiye Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü
Kaynak: İshak Ayvaz, 1995 Sonrası Türk Sinemasında Kurgu, Üç Yönetmen: Zeki Demirkubuz, Nuri Bilge Ceylan ve Derviş Zaim, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Radyo Sinema Televizyon Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri, 2011.
İLGİLİ ÖYKÜLER
