Gazi Ahmet Muhtar Paşa
Türk komutanı ve devlet adamı (Bursa 1839-İstanbul 1918). Kurmay yüzbaşı olarak orduya katılıp (1861), Ömer Paşa’nın yanına gönderilerek Karadağ savaşlarında başarılı olan, binbaşılığa yükselip (1864), Veliaht Yusuf İzzettin Efendi’nin öğretmenliğine atanan Ahmet Muhtar Paşa, Yemen ve Asir bölgesinde görevlendirilip (1870), mirlivalığa, müşirliğe, Yemen ve Asir vali ve komutanlığına (1871) getirildi. |İkinci Ordu müşirliğine (1876)atanıp,] Bosna - Hersek) isyanlarını bastırdı.Girit vali ve komutanlığına getirilince, Rusya savaşı için bir plan hazırlayarak padişaha sundu ve savaş hazırlığı için Erzurum’a gitti: Erzurum ve Van Rusların başlıca hedefiydi; buna karşılık Osmanlılar Erzurum’daki tahkimatı henüz bitirememişti. Orduyu Kars’ta seyyar halde tutup, Ruslar Beyazıt ve Ardahan’ı alınca biraz geri çekildi ve Erzurum tahkimatı tamamlanıncaya kadar düzeni korudu. Deli Baba (ya da Hayas) savaşını (21 Haziran 1877), Horum (ya da Zivin) zaferini kazanıp, Ruslar’ı Kars’ı kuşatmaktan vazgeçmek zorunda bıraktı. Gedikler (ya da Kızıltepe) baskınıyla (25 Ağustos 1877) parlak bir zafer daha kazanıp, Gazi unvanıyla anılmaya başlandı. İstanbul’dan destek isteyip (gerçi bu yardımın yapılamayacağını biliyordu; ama gene de gerekli bütün girişimlerde bulunmayı görev biliyordu), beklediği destek gelmediyse de, Yahniler’de 70 000 kişilik Rus ordusunu 34 000 kişilik ordusuyla bozguna uğrattı (24 Ekim 1877). Yeni kuvvetler getirten Rusları Alacadağ’da durdurmayı başardıysa da, daha sonra geri çekilmek zorunda kaldı; ama çekilme yeryer bozguna dönüştü; bazı birlikler teslim oldular. Sonunda Deveboynu’nda Rusları durdurup, Erzurum’a sürdü. Erzurum tabyalarındaki savaş zaferle sonuçlandıysa da, Kars’ın düşman eline geçmesi ve kışını bastırmasıyla çatışmaların çete savaşına dönüşmesi üstüne, İstanbul’a çağrıldı. Balkanları aşan Rus ordusuna karşı Çatalca’da bir savunma hattı kurmakla görevlendirildi (ama buna gerek kalmadan Edirne’de ateşkes antlaşması imzalandı). Erkânı- harbiye reisliğine, Tophane müşirliğine getirilip (1878), Girit ayaklanmasını bastırmakla görevlendirileli. Üçüncü Ordu müfettişliği, Manastır valiliği (1870),Teftişi Askerî Yüksek Komisyonu başkanvekilliği (1880) yapıp, olağanüstü komiser olarak Mısır’a gönderildi (1892). İkinci Meşrutiyet’ten sonra İstanbul’a gelip, emekliye ayrıldı. Abdülhamit II tahttan indirilip Mehmet V tahta çıkınca, etkin bir rol oynamaya çalışarak, kısa bir süre sadrazamlık yaptı (22 Temmuz 1912-29 Ekim 1912).
