I. Vasık
Asıl adı İbrahim ve künyesi Ebu İshak’tır. Hâkim Biemrillah tarafından veliaht ilan edilen ancak ondan önce vefat eden Müstemsik Billah’ın oğludur ve bir önceki halife Müstekfi Billah’ın yeğenidir. Müstemsik’in vefatı üzerine Hâkim Biemrillah bu sefer onu veliaht olarak düşünmüş ancak oyun ve eğlence düşkünlüğü, ayaktakımı ile zaman geçirmesi yüzünden bu kararından vazgeçmiş ve onun yerine Müstekfi Billah veliaht ilan edilmiştir. İbrahim, onun halife olmasının önüne geçmeye çalışsa da bunda başarılı olamadı. Kimi rivayetlere göre, Müstekfi halife olduktan sonra onunla sultanın arasının açılması hususunda çaba gösterdi.
Halifeliğine İtirazlar Yükseldi
39 yıla yakın bir süre halifelik yapan Müstekfi Billah’ın, ölmeden önce oğlu Ebü’l-Kasım Ahmed’i Kus valisi ve şahitler önünde veliaht tayin etmesi İbrahim’in halifeliğinin önüne bir engel olarak çıktı. Ancak Hükümdar Nasır Muhammed bin Kalavun, Müstemsik Billah ile aralarındaki sorunlardan dolayı Ebu’l Kasım Ahmet’in veliahtlığını tanımadı. Ardından kadıları toplayarak İbrahim b. Muhammed’i halife ilan etme kararında olduğunu bildirdi. Ancak toplantıya katılanlardan bazıları İbrahim’in bazı davranışları yüzünden bunun doğru bir karar olmadığını söylediler; ayrıca önceki halife tarafından Ebü’l-Kasım Ahmed’in veliaht ilan edildiğini dile getirdiler. Bu tür aksamalar yüzünden dört ay süreyle halifeliğe atama yapılmadı. Bu süre içinde okunan cuma hutbelerinde halife olarak kimsenin ismi geçmedi. Ebü’l-Kasım Ahmed’i yakınlarıyla beraber Kahire’ye çağırmış olan sultan, kadıları yeniden topladı ve bazı kişilerin karşı çıkmasına rağmen İbrahim b. Muhammed’i 1340 yılında Vasık Billah unvanı ile halifeliğe getirdi. Onun halifeliğe uygun olmadığı konusundaki başta başkadının dile getirdiği itirazlara cevap olarak İbrahim b. Muhammed’in tövbe ettiğini bu yüzden günahlarından arındığını söyledi. Böylece Vasık Billah’a biat edildi ve adı hutbelerde okunmaya başlandı. Rivayetlere göre, önceki halifeye kızgınlığından dolayı böyle bir tasarrufta bulunan sultan bu kararından pişman olmuş ve vefatından kısa bir süre önce Ebü’l-Kasım Ahmed’in halife olmasını istemişti.
Sultan Kalavun’un Ölümü Üzerine Görevden Alındı
Vasık Billah, halifelikte ancak bir yıl kalabildi. Memlûk Devleti’nin en istikrarsız döneminde halifelik görevine getirilmişti. Memlûk Devleti tarihinde, üç ayrı dönemde en uzun hükümdarlık yapan Nasır Muhammed bin Kalavun’un ömrünün son günlerinde halifelik görevine atanan Birinci Vasık, onun ölümünün ardından görevden alındı. Hükümdar Nasır Muhammed bin Kalavun’un ölümünün ardından hükümdar olan oğlu Seyfeddin Ebubekir el-Mansur, Vasık’ı görevden alarak babasının halife olmasına izin vermediği Ebu’l Kasım Ahmed’i Hâkim Biemrillah unvanı ile 1341 yılında halife ilan etti. Rivayetlere göre halk tarafından sevilmezdi. Ayaktakımıyla yakınlık kurardı, basiretten yoksundu ve bayağı bir kimseydi. Öyle ki halk ona, masraflarını karşılayabilmek için insanlardan bağış talebinde bulunduğundan “Allah’tan dilenen” manasına gelen el-Müstata Billah lakabını takmıştı.
Memluklar ve Memluk Halifeleri, Hasan Yılmaz, Elips Kitap, Ankara, Ekim 2019.
İLGİLİ ÖYKÜLER
