II. Velid Bin II. Yezid
707’de Şam’da doğan Velid b. Yezid, kendinden önce halifelik görevinde bulunan amcası Velid b. Abdülmelik nedeniyle, tarihte II. Velid olarak anıldı. Velid, küçüklüğünü amcalarının sarayında geçirdi. Aldığı eğitim ve edebiyata ilgisi nedeniyle döneminin ileri gelen şairleri arasına girdi. Hilafet çekişmeleri içinde büyümesi nedeniyle çocukluğunda gerilimli günler geçirdi. Babası II. Yezid b. Abdülmelik tarafından amcasının ardından küçük yaşta veliaht tayin edilmesi, kişiliğine olumsuz etki etti. Halifelik görevini üstleninceye kadar ömrünü eğlence ile geçirdi. Devlet işlerine ilgisizliği ve işrete düşkünlüğü nedeniyle amcası Hişam onu veliahtlıktan azletmek istedi. Fakat kendi oğlu Mesleme’nin de Velid’den farklı olmaması elini kolunu bağladı. Amcasının kendisine karşı tutumundan rahatsız olması nedeniyle devletin yönetim merkezi olan Rusâfe’yi terk ederek, Amman yakınında bulunan El Azrak’a yerleşti ve burada kendini mutlu hissettiği hayatı devam ettirdi. 6 Şubat 743’de halife Hişam vefat ettiğinde; Velid, çölde av ile meşguldü. O, amcasının ölüm haberini halifelik mührü ile birlikte aldı. Haber kendisine ulaşır ulaşmaz çölde eğlence meclisi kurdu ve sabaha kadar kutlama yaptı. Halktan biat almak için gittiği Şam’da görkemli törenler yaptırdı. Sevincini halka yaymak için hazineden halka bağış, memurların maaşlarına zam yaptı. O nedenle göreve gelişi büyük memnuniyet yarattı. Onun da ilk icraatı kendisinden öncekilerin yaptığı gibi devletin üst görevinde bulunan valileri ve komutanları değiştirmek oldu. Amcasına karşı taşıdığı duygular nedeniyle onun döneminde görev yapan saray memurlarını hapse attırdı. Veliahtlığı döneminde azledilmesi için amcasını destekleyen kim varsa ya idam ettirdi ya da sürgün etti. Velîd, devlet yönetiminden fazla hoşnut kalmadığı için, Şam’ı kısa sürede terk ederek kendisine yeni dostlar edindiği El Azrak’a gitti. Üzerine giydiği hırkanın hakkını verme gereği duymadan, işret aleminde günlerini geçirmeyi seviyordu. Halkın ve çevresinin fikirleriyle de fazla ilgilenmiyordu.
Ehl-i Beyt’e Nefreti Teşvik Etti
Onun döneminde de Ehl-i Beyt’e duyulan nefret daha da yoğunlaştı. Bu nefret devletin bütün katmanlarına yayıldı. Velid döneminin en önemli olayı, Hâlid b. Abdullah El Kasri’nin idam edilmesi idi. Halife Hişam’ın 724 yılında Irak genel valiliğine tayin ettiği Halid b. Abdullah El Kasri, 738 yılına kadar yürüttüğü bu görevinden azledilince, Arap kabileleri arasındaki çekişmede taraf olmuş ve Yemenlileri desteklemişti. Onun bu tutumu Irak’taki genel dengeleri bozmuş ve yeni vali Yusuf b. Ömer el Sakafi’nin Irak’ı yönetmesinde güçlükler çıkarmıştı. Velid, halifelik hırkasını giyince Irak genel valisi Yusuf b. Ömer El Sakafi’nin ısrarlı talebi üzerine Halid’i kendisine sattı. Yusuf b. Ömer, Halid’i işkence ile öldürdü. Halid’in öldürülmesi Yemenli kabileleri ayaklandırdı. Yemenlilerin isyanını Iraklılar da destekledi. Üstelik bu sefer Suriye de Irak’ın yanında yer aldı. Velid’in sürdüğü hayat ve kibirli hali nedeniyle, ailesinden de kendisine karşı olanlar çoğalmıştı. Bu nedenle Velid’in karşısındakilerin sayısı yanındakilerin kat kat üstüne çıktı. Üstelik bu isyanı diğer isyanlardan ayıran en temel özellik, isyancıların liderliğini Ümeyyeoğullarının üstlenmesi oldu. Ümeyyeoğullarını isyan ettiren bir önemli neden de Velid’in reşit olmayan iki oğlunu veliaht tayin etmesi idi. Arap düşüncesine göre, hür bir kadından doğmayan ve reşit olmayan kişiye devlet yönetimi teslim edilemezdi. Velid’in iki oğlu da cariyesinden olmuştu. Bu nedenle Ümeyyeoğullarından Yezid, Velid’in yerine geçmek için harekete geçti. Halkın Velid’de aradığı her şeyi yapmaya başladı. Dindarlarla dostluk kurdu. Para dağıtarak etrafına askerler toplamaya başladı. Irak ve Suriye’deki siyasi şartların olgunlaştığını tahmin ettiği günde adamlarıyla Şam’a giderek darbe girişimini başlattı. Yezid’in işini kolaylaştıran Velid’in devleti El Azrak’tan yönetmeye çalışması idi. Bu nedenle Şam’da idari boşluk vardı. Bu durumu değerlendirerek yaptığı baskın ile Şam’ı ele geçirdi. Ardından 2000 kişilik bir kuvvet toplayarak El Azrak’a gönderdi. Velid, durumu haber aldığında direnecek kuvvet toplama imkânı bulamadı. Bu nedenle kendisine bağlı adamlarının teklifi üzerine 200 askerle El Azrak’a yakın Bahrâ sarayına kaçtı. Burada kuşatmaya alınan Velid, mücadelede yalnız kaldığını anlayınca silahını bırakıp Kur’an okumaya başladı. 17 Nisan 744 tarihinde saraydaki odasına giren askerler, onu o halde katletti.
Devlet Aygıtının Durduğu Dönemdi
Hz. Ömer’den itibaren yoğunlaşan İslam yayılması, Velid döneminde gerilemeye başladı. Devlet aygıtının çalışmaz hale getirildiği bu dönemde, Bizanslılarla yapılan tek savaşta mağlup olundu. Şairlikte hiçbir Emevi halifesinin eline su dökemediği Velid, devlet işlerine karşı son derece ilgisiz olması nedeniyle, Emevilerin izmihlal dönemi başlamış oldu. Onun döneminde sivil mimari adına yapılan en önemli eser Mşatta Sarayı olmuştur.
Kaynak: Emeviler ve Emevi Halifeleri, Hasan Yılmaz, Elips Kitap, Ankara, Ekim 2016.
İLGİLİ ÖYKÜLER
