Moşe Dayan

Okunma Sayısı: 6505

20 Mayıs 1915te, Ukraynadan göçen Yahudi bir ailenin ikinci oğlu olarak, o zamanlar Osmanlı Devletinin egemenliğinde olan Filistindeki Deganya Alef Kibutzunda doğdu. Daha sonra ailesi, ilk moşav (tarım birliği ve kooperatif amacıyla inşa edilen yerleşim bölgesi) olan Nahalala yerleşti. Moşe Dayan burada tarım okuluna gitti. 14 yaşına geldiğinde ise Yahudi savunma gücü olan Haganaha katıldı. Burada ise gerilla savaş taktiğini öğrendi.

Askerî hayatı, 1937de, İngiliz Yüzbaşı Orde Wingateten öğrendiği gerilla savaşı yöntemleriyle, özel gece bölüklerinde başladı. Bu bölükler, İsrailde ayaklanan Arap çetelerine karşı savaşan birliklerdi ve İsrail ordusunun önemli parçasını teşkil etmekteydi. 1936 ila 1939 yılları arasında Galile ve Jezreel Valleyde özel polis güçleri altında görev yaptı. 1939da İngilizlerin Haganayı dağıtmasının ardından yakalanıp iki yıl hapse mahkûm edildi.

1941de tahliye edildi. Suriyeyi bağımsızlaştıran güçleri olan İsrail komandolarını, Araplara ve Suriyede bulunan Fransız kıtalarına karşı yönetti. Lübnanla yapılan bir çatışmada sağ gözünü kaybetti. Protez göz kullanmaya çalıştı ama uyum sağlayamadı. Kaybettiği gözünü kapatmak için siyah bir bant taktı. Bu siyah koruyucu, zamanla, kendisini tanımlayan bir simge hâline geldi.

Dayan, Haganaya 1948e kadar bilfiil hizmet etti. O yıl albaylığa yükseldi. İsrail Kurtuluş Savaşı sırasında Suriye sınırının Kudüs bölümünde komutanlık yaptı. 1953te generalliğe yükseldi ve genelkurmay başkanı oldu. Yeni İsrail kuvvetlerini örgütledi. 1956da Mısıra karşı Sinada açılan savaşı yönetti. İsrail birliklerinin 1956da Süveyş Krizindeki başarılarına katkısı nedeniyle ulusal kahraman ilan edildi.

Dayan, 1958de askerliği bırakıp ikinci kariyeri olan politikaya yöneldi. Merkez sağ çizgisinde olan Mapai Partisine katıldı (Mifleget Poalei Eretz Yisrael, İsrail Topraklarının İşçilerinin Partisi) ve 1964e kadar Tarım Bakanı olarak çalıştı. 1965te, Mapai Partisinden ayrılan bir grup tarafından kurulan Rafi (Reshimat Poalei Yisrael, İsrailin İşçi Listesi) Partisine katıldı. İsrailin Arap komşularıyla yapılacak olan savaşın yaklaşması sebebiyle, Başbakan Levi Eshkol tarafından 1967de Savunma Bakanı yapıldı ve Altı Gün Savaşını Yitzhak Rabinle beraber yönetti. Savaş sonrasında İsrailliler tarafından işgal edilen toprakların idareciliğini yaptı. Bu durum, Moşe Dayana 1970lerin başında, İsrailin dış politikasını yürütme konusunda ün kazandırdı. Fakat bu şöhret uzun sürmedi; çünkü Mısır ve Suriye 1973te beklenmedik bir biçimde İsraile saldırdı. İsrailin bu savaşa hazırlıksız yakalanması, Dayanın şöhretini söndürdü. Yitzhak Rabin 1974 seçimlerinde başbakan olunca, Dayanı kabineden attı. Sonraki hükûmet olan Menachem Begin Hükûmeti, Dayanı 1977de Dışişleri Bakanlığına aldı.

Dayan, Arap milletleriyle barış sağlamak amacıyla birçok görüşme yaptı ve bu konuda atılacak adımlara liderlik etti. ABD Başkanı Jimmy Carterın yardımlarıyla Dayan, Mısırlılar ile önce Leeds Castleda, sonra Camp Davidde bir araya geldi. Neticede 17 Eylül 1978de Camp David Barış Antlaşması imzalandı.

Dayan 1979da bu görevinden istifa etti. 1981de ise Telem (Tenoa’a LeHithadshut Mamlakhtit, Ulusal Yenilik Hareketi) Partisini kurdu. Bu parti 1981 seçimlerinde iki koltuk kazandı. Dayan bu seçimden kısa süre sonra kalp krizi geçirerek 16 Ekim 1981de öldü.

Hayatı boyunca iki kez evlendi. İlk evliliğini Ruth Dayanla 1935te, ikinci evliliğini Rachel Koremle 1973te yaptı. Göz bandı 2005te eBayde 75.000 dolardan satışa çıkarıldı.