Tevfik Rüştü Aras
Dr. Tevfik Rüştü Aras 1883 yılında Çanakkale’de doğdu. 1920-1938 yılları arasında beş dönem milletvekilliği, 1923-1939 yılları arasında Dışişleri Bakanlığı yaptı.
Beyrut Tıbbiyesi’ni bitirdi ve doktor olarak İzmir, Selanik ve İstanbul’da çeşitli görevlerde bulundu. İttihat ve Terakki’ye girdi. Selanik’te Mustafa Kemal ile yakın arkadaş oldu. 1918’de Meclisi Ali-i Sıhhi (Yüksek Sağlık Kurulu) üyesiydi. Bu arada İzmir’in öndegelen ailelerinden Evliyazade ailesinin reisi Evliyazade Hacı Mehmet Efendi’nin kızı ve dönemin kadın gazete yazarlarından Evliyazade Makbule Hanım ile evlendi.
1920 yılında Muğla’dan milletvekili seçildi. İlk dönemde Kastamonu İstiklal Mahkemesi üyeliğine getirildi. 1920 sonbaharında, Türkiye Komünist Fırkası’nın kurucuları arasına girdi. TBMM Hükümeti’nin Rusya Federatif Sosyalist Cumhuriyeti’ne ilk büyükelçi olarak gönderildiği Ali Fuat Cebesoy delegasyonu ile Moskova’ya gitti. TBMM 2. Dönem, 3. Dönem, 4. Dönem ve 5. Dönem’de (1923’ten 1939’a kadar) İzmir milletvekilliğinde bulundu.
4 Mart 1925’te 4. Hükümet - 3. İnönü Hükümeti’nde Hariciye Vekili oldu. Atatürk’ün ölümüne kadar kurulan bütün kabinelerde bu görevi sürdürdü. Atatürk’ün komşu ülkelerle iyi ilişkiler ve hegemonyacılığa karşı çıkmaya dayalı dış politikasının kilit ismi ve sözcüsü oldu. Sovyet Dışişleri Komiseri Maksim Litvinov’un davetlisi olarak üç kere Rusya’ya gitti.
1926 yılında Odessa’da, 1930 yılında ve 1937 yılında Moskova’da Sovyet ileri gelenleriyle görüşmeler yaptı.1937 yılında Milletler Cemiyeti Başkanlığı (bugünkü unvanla Birleşmiş Milletler Genel Sekreterliği) yaptı. 1939 yılında Londra Büyükelçiliği’ne atandı ve üç buçuk yıl İngiltere’de kaldı. 1943 yılında emekli oldu.
Savaşın sonlarında İstanbul basınında (Özellikle Tan Gazetesinde) yazılar yazdı. Demokrat Parti’nin kuruluş mücadelesini destekledi. 1952-1959 yıllarında İş Bankası Yönetim Kurulu Başkanlığı yaptı.
Tevfik Rüştü Aras’ın Dışişleri Bakanlığı sırasında verdiği söylevleri Numan Menemencioğlu tarafından derlenerek "Lozan’ın İzlerinde On Yıl" (1937) ismi altında kitap haline getirildi. Günlük basında çıkan yazılarının güncel olmayanlarını "Görüşlerim" (1945 ve 1963) adlı iki cilt kitapta toplayan Tevfik Rüştü Aras, 5 Ocak 1972 tarihinde İstanbul’da vefat etti.
İLGİLİ ÖYKÜLER
