Asuman Baytop
Botanik tarihi konusundaki araştırma ve çalışmalarıyla tanınan Prof. Dr. Asuman Baytop, 1920’de İstanbul’da doğdu. İlk ve ortaöğrenimini Sainte-Pulchêrie Fransız Kız Ortaokulunda tamamladı. Lise öğrenimini Şişli Terakki Lisesinde, yükseköğrenimini İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Eczacı Mektebinde yaptı. Bu okuldan 1943 yılında mezun oldu. Aynı yıl İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Farmakobotanik ve Genetik Enstitüsüne asistan olarak girdi. Burada Genel Botanik, Farmakobotanik ve Farmakognozi ders ve laboratuvarlarında Ord. Prof. Dr. Alfred Geilborn’un asistanlığını yaptı. 1947-1949 yılları arasında Zürich’te, Eidgenössische Technische Hochschulenin Eczacılık Enstitüsünde Farmakognozi dalında, Prof. Dr. Hans Flück’ün yanında doktorasını yaptı ve “Dr.sc.nat” unvanını aldı.
Haziran l949’da yurda döndü ve İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Eczacı Okulu Farmakognozi Enstitüsüne asistan olarak girdi. 1952’de doçent, 1963’te profesör oldu. 1964’te o yıl Eczacılık Fakültesi içinde kurulan Farmasötik Botanik Kürsüsü direktörlüğüne atandı. 1987 yılında yaş haddinden dolayı emekliye ayrıldı. Bu tarihten sonra aynı fakültede Farmasötik Botanik dersini vermek ve Fakülte herbaryumunun (bitkilerin muhafaza edildiği yer) gelişmesini sağlamak görevi ile sözleşmeli olarak çalıştı. Herbaryum’a gelerek bilimsel araştırmalarını sürdürdü ve Türkiye florasına katkılarda bulunmaya devam etti. Aynı zamanda yayın yaptı, kitap yazdı.
Asuman Baytop’un ilk araştırmaları farmakognozi alanındadır. Başlangıçta çalışmalarını bitkilerin uçucu yağları üzerinde yoğunlaştırdı. Daha sonra çalışmalarını farmakognozinin botanik yönünde sürdürdü. Bitkisel drogları (ham madde) anatomik olarak teşhis etmeyi mümkün kılan bir atlas hazırladı. Asuman Baytop, anatomik çalışmalarının yanında Türkiye’nin çeşitli bölgelerini gezerek tıbbi ve faydalı bitkilerden örnekler toplamaya başladı ve bunların yerli adlarını belirledi. Türkiye’nin her bucağından örnekler toplayarak ve bunları teşhis ederek Eczacı Okulu içinde bugün İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Herbaryumu adını taşıyan bir herbaryum geliştirdi.
Bir taraftan yurdumuzun Trakya bölgesi üzerinde yoğun toplamalar yaparken, diğer taraftan familyalarla ilgilendi, bu familyaların bitkilerini özellikle topladı ve onları tayin etti. Trakya florası ile ilgili olarak 1955’ten beri yaptığı yayınlarda, bu bölgenin florasına yeni türler ilave etti. Bu türler arasında, Türkiye florası, Avrupa florası ve bilim için yeni olan türler vardı. Trakya ile ilgili yoğun çalışmalarından dolayı, kendisine 3-10 Temmuz 1978’de İstanbul’da toplanan, Balkan flora ve vejetasyonu ile ilgili uluslararası sempozyumda şeref madalyası verildi. Türkiye florası ile ilgili çalışmaları ve topladığı örneklerle, “P.H.Davis’in Flora of Turkey” projesine yardımcı oldu. Bu eserin sekizinci cildi Asuman Baytop’a ve eşi Turhan Baytop’a ithaf edildi.
Şahsen yaptığı floristik çalışmalara ilaveten Asuman Baytop, kürsüsünde görevli olan genç elemanlara doktora tezi olarak Türkiye florası ile ilgili konular verdi. Daha sonra kendi başlamış olduğu çalışmalardan bir kısmını bu elemanlara devrederek, bu çalışmaların onlar tarafından sonuçlandırılmasına imkân sağladı. Kendisine örneklerini tayin ettirmek isteyen genç botanistlerin bu isteklerini yerine getirdi, Herbaryum’a gelerek kendi örneklerini buradaki örneklerle kıyaslamak isteyen her genç araştırıcıya tayin işlemlerinde yardımcı oldu ve onları çalışmalarında teşvik etti.
TÜBİTAK’a proje sunarak ve çalışma arkadaşlarını bu yola teşvik ederek, Fakülte Herbaryumu için örnek toplanmasını sağladı. Yurt içi ve yurt dışı herbaryumlarla örnek mübadelesi yaptı, teşhis etme karşılığında Herbaryum’a bitki örneği temin etti. Geliştirdiği herbaryumun bir kataloğunu hazırladı ve bastırdı. Herbaryumun değerini ve gelişmesini takdir eden TÜBİTAK, Asuman Baytop’a 1999’da“Hizmet Ödülü”nü verdi. Herbaryum çalışmaları dışında Asuman Baytop, öğretim ve eğitim konusunda, Farmasötik Botanik Kürsüsü içinde, teorik derslerde kullanmak üzere renkli bir slayt koleksiyonu ile pratiklerde kullanmak üzere tıbbi bitkilerden oluşan bir öğrenci herbaryumu hazırladı, tıbbi ve aromatik bitkilerden oluşan sergiler düzenledi, öğrenciler için ders ve uygulama kitapları yazdı. Kürsü kitaplığını geliştirdi, Türkiye florası ve komşu ülke floraları ile ilgili kitap, dergi, tez, ayrı baskı gibi her türlü yayınları temin etmeye çalıştı.
Asuman Baytop’un doğa tutkusu, onu bir botanist ve bitki toplayıcısı yaptı. İstanbul yöresinde ve Trakya’da yoğun toplamalar yaptı, Anadolu’yu gezdi ve İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Herbaryumu’na (ISTE) şahsen 23.300 örnek kazandırdı. İkisi Trakya’dan, diğerleri Anadolu’dan olmak üzere 13 tip örneğin toplayıcısı oldu. Gezileri, bitkilerimizin yerli adlarının saptanmasına katkı sağladı. Botanik konusunda sahip olduğu geniş bilgi, Türkiye florası üzerinde 40 yıla yakın bir süredir yaptığı araştırmalar, botanik tarihine ve özellikle bitki toplayıcılarına olan merakı sayesinde Asuman Baytop, Türkiye’de botanik tarihi konusunda ayrıntılı ve güvenilir araştırmalar ortaya koydu.
18 Şubat 2015'te İstanbul'da hayata gözlerini yuman Baytop'un cenazesi, 19 Şubat'ta ailesi, dostları, meslektaşları ve öğrencilerinin katılımıyla babası Dr. Mehmet Kamil Berk'in Zincirlikuyu Mezarlığı'ndaki aile kabristanına, kendi gibi bilim insanı, botanikçi ve eczacı eşi Prof. Dr. Turhan Baytop'un yanına defnedildi.
Prof. Dr. Asuman Baytop'un vefatından sonra Türkiye'nin Akdeniz bölgesinde bulunan yeni bir Fritillaria türü, Wallis ve Neriman Özhatay tarafından "Fritillaria Asumaniae" olarak adlandırıldı.
Kaynak
Feza Günergun, Asuman Baytop’un Özgeçmişi, Botanik Gezileri, Bitki Koleksiyonu, Kitapları, Yayın Listesi, Osmanlı Bilimi Araştırmaları,2010.
İLGİLİ ÖYKÜLER
