Reşat Nuri Güntekin

Reşat Nuri, hikâye, roman, gezi notları, oyun, mizah yazıları ve makaleler yazdı. İlk eseri Eski Ahbab (uzun hikâye) Diken dergisinde (1917) çıktıktan sonra kitap hâlinde basıldı. Zaman gazetesine Temaşa Haftaları başlığı ile tiyatro tenkitleri yayınladı (1918- 1919). Şair, Nedim, Büyük Mecmua, İnci dergilerinde Hayreddin Rüşdî, Sermed Ferid, Mehmed Ferid ve kendi adıyla hikâyeler yayınladı. Mizah dergilerinde Ağustos Böceği, Ateş Böceği, Yıldız Böceği gibi adlar da kullanmıştır. Zaman gazetesinde Cemil Nimet adıyla Harabelerin Çiçeği’ni tefrika etti. Arkadaşlarıyla Cumhuriyetin ilk yıllarında Kelebek adlı haftalık bir mizah dergisi çıkardı (1923-1924). Kemal Turan ve Ragıp Şevki Yeşim’le Cumhuriyet Halk Partisi’nin Ankara merkezli yayın organı Ulus’un İstanbul kolu olarak Memleket adlı gazeteyi yayınladı (1947).

1922 yılında tefrika edilen Çalıkuşu romanıyla büyük bir ün kazandı. Reşat Nuri’nin özellikle romanlarında aşk ve sosyal meseleler iç içedir. Kendisine özgü bir gerçekçiliği yakalamış ve temposunu düşürmeden de sürdürmüştür. Taşranın küçük memur, öğretmen, subay ve esnafını çevresi ve problemleriyle birlikte anlatır. Süsten uzak, samimî, akıcı, temiz İstanbul Türkçesiyle yazmıştır. Eğlendirici mizahî hikâyelerin de öncülerindendir. Oyunlarında, roman ve hikâyelerinden ayrı didaktik bir yön de vardır.

Reşat Nuri Güntekin, Batının belli başlı yazarlarından romanlar, hikâyeler çevirmiş, oyunlar adapte etmiştir.

Romanları: Harâbelerin Çiçeği (1918), Çalıkuşu (1922. 1936’da yapılan 6. baskısında 60 sayfalık bölüm yeni inkılâplarla bağdaşmadığı iddiasıyla çıkarılmıştır. Bu bölümde Osmanlı’ya övgü vardı. Daha sonraki baskılar da eksik yayınlanmıştır.), Dudaktan Kalbe (1923), Gizli El (1920), Damga (1924), Akşam Güneşi (1926), Bir Kadın Düşmanı (1927), Yeşil Gece (1928), Acımak (1928), Yaprak Dökümü (1930), Kızılcık Dalları (1932), Gökyüzü (1935), Eski Hastalık (1938, Eski Şarkı adıyla oyunlaştırıldı, 1971), Ateş Gecesi (1942), Değirmen (1944; Turgut Özakman, Sarıpınar-1914 adı ile oyunlaştırdı, 1968), Miskinler Tekkesi (1946), Ripka İfşâ Ediyor (1949, Ulus gazetesinde tefrika), Kavak Yelleri (1950), Kan Dâvâsı (1955), Boyunduruk (1960), Son Sığınak (1961). Hikâyeleri: Gençlik ve Güzellik (1917), Recm (1919), Roçild Bey (1919), Eski Ahbap (taşbaskı), Sönmüş Yıldızlar (yazılışı: 1918, yayını: 1923), Tanrı Misâfiri (1927), Leylâ ile Mecnun (1928), Olağan İşler (1930), Salgın ve Madolyonun Ters Tarafı (İki uzun hikâye, 2005). Oyunları: Gönül Veya İnhidâm (1916), Babur Şah’ın Seccadesi (1919, bs., 1931), Hançer (1920), Asker Dönüşü (Temsili: 1921), Eski Rüya (1922), Yaprak Dökümü (1923; 1971), Bir Kır Çiçeği (1924, bs., 1931), Ümidin Güneşi (1924), Gazeteci Düşmanı-Şemsiye Hırsızı-İhtiyar Serberi (1924), Bir Köy Hocası (1928), Bir Kır Eğlencesi (1931), Felâket Karşısında-Gözdağı-Eski Borç (Üçü bir arada, 1931), Ümidin Mektebinde (1931), İstiklâl (1933), Vergi Hırsızı (1933), Hülleci (1935), Bir Yağmur Gecesi (1943), Yol Geçen Hanı (Temsili: 1944), Ağlayan Kız (Temsili: 1946), Tanrı Dağı Ziyâreti (1954; 1971), Balıkesir Muhasebecisi (1955; 1971), Bu Gece Başka Gece (Temsili: 1956),Daktilo Makinesi, Yol Geçen Hanı (Temsili: 1944). Gezi notları: Anadolu Notları (1936; 2 cilt, 1966). İncelemeleri: Üç Asırlık Fransız Edebiyatı (XII-XIX yy., 3 cilt, 1932), Dil ve Edebiyat (tarihsiz), Türk Kıraatı (Ortaokullar için, Refet Avni ile, 3 cilt, 1930), Fransızca-Türkçe Resimli Büyük Dil Kılavuzu (İsmail Hami Danişmend, Ali Suha Delilbaşı, Nurullah Ataç ile, 1935), Reşat Nuri Güntekin’in Tiyatro ile İlgili Makaleleri (Kemal Yavuz derledi, 1976), Antolojileri: Fransız Edebiyatı Antolojisi (3 cilt, 1929-1931).

Birol Emil doçentlik tezi olarak hazırladığı Reşat Nuri Güntekin’in Romanlarında Şahıslar Dünyası’nı yayınladı (1984).

İLGİLİ ÖYKÜLER

Ian Whybrow

Charles Baudelaire

Altan Araslı