İbrahim Bin Velid
Emevi Devletinin enerjisi tükenmek üzereyken İbrahim b. I. Velid halife oldu. Kesin doğum tarihi bilinmeyen İbrahim b. I. Velid, kanlı bir makama oturmuştu. Dolayısıyla tahtta kalması geniş bir konsensüsü gerektiriyordu. Kabileler arası çekişmelerin canlandığı ve Abbasi muhalefetinin güçlendiği bir dönemde İbrahim’in hangi dengeye yaslanarak halifeliğini koruyabileceği merak konusu idi. Emevilerde hilafet makamına gelişte danışmaya, ehliyete, bilgiye değer verilmemesi, hilafet makamını kuvvetle ele geçirilebilir bir makama dönüştürdü. Güçle elde edilen makamın korunması için de güçlü olma zorunluluğu vardı. II. Velid’i öldürerek yerine geçen III. Yezid, devlette darbe geleneğini başlatmış oldu. Bu nedenle Horasan valisi ile birlikte Azerbaycan valisi Mervan b. Muhammed de kendisine biat etmek yerine gelişmeleri izleme ihtiyacı duymuştu. İbrahim b. I. Velid, halifelik makamına oturmasına karşılık bu makamda uzun süre kalamadı. III. Yezid’in halife olması sırasında biat etmek yerine isyan hazırlığına başlayan Horasan ve Azerbaycan valileri, İbrahim b. I. Velid’in halife olmasını fırsata çevirdiler. Azerbaycan Valisi Mervan b. Muhammed, II. Velid’in veliahtının haklarını korumak bahanesi ile isyan bayrağını çekti. Mervan’ı, Şam’a karşı isyan etme cesaretine sevk eden 12 yıl boyunca Kafkaslarda edindiği güç oldu. Kafkasların fethinde büyük payı olan ve 12 yıl gibi uzun süre bölgede bulunan Mervan b. Muhammed, Kafkaslarda edindiği tecrübe ile kendine yeni bir ordu kurdu. Daha önce kabilelere göre düzenlenen ordu yapısını terk eden Mervan, başlarında askerlikten yetişmiş profesyonel savaşçıların olduğu alaylar kurdu. Hilafet merkezindeki dengeleri iyi bilmesi nedeniyle politik oyunları da iyi bilen Mervan, sadece Şam ile değil, devletin bütün valileri ile iyi diyalog kurmuştu. Onun bu ilişkileri aynı zamanda istihbarat ağı gibiydi. O, II. Velid El Azrak’ta katledildiğinde bilerek harekete geçmemiş ve bu olayı kendisi için bir gerekçeye dönüştürmüştü. İbrahim’in halife ilan edilmesi Mansur’un beklediği bir olaydı. İbrahim’i halifelik makamında rahat uyutmayan Mervan, Derbent’ten başlattığı yolculuğunu Şam’a kadar sürdürdü. Yolda Kınnesrin şehrinden Kays kabilesi mensupları kendi birliklerine katıldılar. Şam’ın gözdesi Kelb kabilesi ile arası açık olan Kays kabilesinin Mervan’ın yanına gelmesiyle Mervan, Şam’a ele geçirecek kadar kuvvetlendi. Yolda onlara Humus Arapları da katıldı. Onun Şam’a girişini engellemek için halife Hişam’ın oğlu Süleyman’ın komutasındaki Emevi ordusu harekete geçti. Baalbek-Şam arasındaki Ayn El Cer yakınlarında yapılan savaşı kaybeden Süleyman, Şam’a çekilerek halife İbrahim’i ve taşıyabildiği miktarda hazineyi de alarak Kelb kabilesinin merkezi olan Tedmür’e kaçtı. İbrahim, iki ay gibi kısa bir süre oturduğu halifelik makamını 7 Aralık 744 tarihinde bırakmak zorunda kaldı. Böylece, ilk defa bir halife ölmeden ya da öldürülmeden görevinden uzaklaştırılırken, Mervan b. Muhammed de Emevi Devletinin tahtına oturdu.
Kaynak: Emeviler ve Emevi Halifeleri, Hasan Yılmaz, Elips Kitap, Ankara, Ekim 2016.
İLGİLİ ÖYKÜLER
