Seyyid Ahmed Fâiz Efendi
1842 yılında Musul vilayetinin Süleymaniye sancağında Addân köyünde doğdu. Babası çok sayıda âlim yetiştiren ve “Berzencîler” adıyla meşhur Hz. Hüseyin’in soyuna mensup Sâdât-ı Berzenciyye’den Şeyh Mahmud Efendi’dir. Fâiz Efendi’nin anne ve baba tarafından nesebi Hz. Peygamber’e nispet edilmektedir. İlim yolculuğu ilk olarak babasının yanında Musul’daki mahalle mektebinde Kur’ân-ı Kerîm hıfzı ve ilmihâl kıraatiyle başladı. Ardından Gülzerde köyünden Irak-Süleymaniye’ye geldi, dönemin âlimlerinden Muhammed Galib’den Arapça dil ve edep, Mustafa el-Berzencî’den Aruz derslerini tahsil etti. Daha sonra Molla Ahmed Nevdeşî’nin ders halkasına devam ederek bu hoca efendiden Şerhu’l-Hidâye fi’l-hikme adlı kitabı okudu, Molla Ahmed el-Beyr el-Hüseynî’den de beyan ve meâni ilimlerini tahsil etti. İslami ilimleri dayısı Şeyh Seyyid Ahmed Kak’ın yanında tamamlayan Faiz Efendi, Beyzâvi tefsiri ile usûl-i fıkıh ve hadis ilimlerinde icazet aldı.
İcazetnamesi, ruûs ve beratlarının Bayezit yangınında zayi olduğunu ifade etti. Arapça, Farsça, Türkçe ve Kürtçe dillerinde eser kaleme alacak derecede bu dillere vukufiyet sağladı. Memuriyet hayatı esnasında bilgi birikimini yeni nesillere aktarmayı ihmal etmedi. Süleymaniye ve Kerkük medreselerindeki eğitimini tamamladıktan sonra 4 Eylül 1859’da Süleymaniye Nevtuşîzâde Müftü Efendi Medresesi’nde müderris olarak göreve başladı, müderrisliği süresince pek çok talebesine icazet verdi. Uzun yıllar müderrislik görevini yürüttükten sonra ailesinin kalabalıklaşıp geçim sıkıntısı çekmeye başlaması üzerine 1868’de Merkez kazası naipliğine tayin edildi. Hizmet hayatına ilk olarak 16 Eylül 1862 tarihinde Süleymaniye Müftü medresesinde müderris olarak başladı. Sonra sırasıyla 13 Ekim 1869’da Süleymaniye merkez naipliği, 2 Nisan 1874’te Köysancak naipliği, 29 Eylül 1876’da Karadağ naipliği, 25 Temmuz 1880’de Kutülamare naipliği, Kutülamare’nin havasına alışamadığından talebi üzerine 2 Ekim 1883’te Müntefik naipliği, 1 Ağustos 1886’da Kerbelâ naipliği, 23 Ağustos 1888’de Dersim naipliği, Dersim’in havasına alışamadığından talebi üzerine 25 Ekim 1889’da Urfa naipliği, 13 Mart 1892’de Kastamonu naipliği, 21 Eylül 1895’te Musul naipliği ve 15 Kasım 1908’de Edirne naipliği görevlerine atandı. 5 Eylül 1898’de Meclis-i maarif azası oldu.
İlmî payesi her geçen gün yükseldi, 13 Şubat 1883’te Musıla-i Süleymaniye ve Edirne ruûsu, 13 Haziran 1886’da İzmir payesi, 17 Ağustos 1891’de Musul ve bilâd-ı hamse olmak üzere Kudüs mahreç mevleviyetine yükseldi. 1918 yılında, İstanbul’da vefat etti.
Eserleri:
1. Ravzatü’l-ezhâr fi Şerhi gâyeti’l-ihtisar
2. Hülasatü’l-akide fi şerhi dürret
3. Enfesü’l-fevâid fi şerhi’l-ferâid
4. es-Seyfü’l-meslûl fi’l-kati bi-necâti usuli’r-resul
5. Tuhfetü’l-ihvan fi şerh-i Fethi’r-Rahman
6. Behcetü’l-Bünyân
7. Nassu’l-Kur’ân fi vücub-i itâati’s-sultan
8. ed-Dürru’l-manzûm fi izah-ı mâ iştemele alâ sebati ulûm
9. Teshilât-ı Berzenciyye der avâmil-i cedveliyye
10. Cilaü’t-taraf fi ihtisari’s-sarf
11. Hamidiyye fi ihtisari’s-sarf ve’n-nahv bi’l-lügati’t-türkiyye
12. Hamîdiyye
13. el-Bedrü’l-Kâmil fi ihtisari’t-tasrif ve’l-avâmil
14. Zübdetü’l-âmâl fi tercemeti nususi’l-âl
15. el-Hablü'l-metin fi tatbiki’l-kanuni'l-esasî mea'ş-şer'i-mübîn
16. ed-Dürerü’l-manzûm fî îzâhı me’ştemele alâ sebati ulûm
17. İrşâdü’l-ibâd ilâ sahihi’l-itikad
18. Ebhe’l-kalâid fî telhisi enfesi’l-fevâid
19. Es-Seherü’l-halal fî tarifâti’l-ulûm alâ isnâ aşara
20. Hayrü’l-eser fi’n-nusûsi’l-vârideti fî hakkı âli seyyidi’l-beşer
21. Kitâbü İkdi’l-leâl fîmâ havâ tarîfâti’l-ulûm ve yukraü alâ isney aşere minvâl
Kaynak: Esra Yıldız, Şeyhülislamlık Belgelerinde Hz. Peygamber’in İlmî Mirası (1879-1924) Yılları Seyyid Ulema Biyografileri, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2017.
İLGİLİ ÖYKÜLER
