Abaka
1234’te Moğolistan’da doğdu. Babası Hülagü ile birlikte 1256’da İran’a geldi. Önce Horasan valiliğine ta yin edildi. Hülagü’nün ölümü üzerine emirler, hatunlar ve şehzadelerden te şekkül eden kurultayca babasının yeri ne getirildi (1265). Fakat hükümdarlığı, Büyük Han Kubilay tarafından ancak beş yıl sonra tasdik edildi.
Abaka hükümdar olduktan sonra Kuzey Azerbaycan hâkimiyeti dolayısıy la önce kuzey komşusu Kıpçak Hanlığı ile mücadeleye girişti ve onlara karşı Kür Irmağı sahilinde bir set kurdurdu. Ancak Kıpçak Hanı Berke Han’ın ölümü ile (1266) bu mücadele sona erdi. Diğer taraftan doğuda Çağatay Hanlığı’na sa hip olan ve Horasan’da hak iddia eden Barak Han’ın kalabalık bir ordu ile Ho rasan’a girmesi, Abaka’nın bu tarafa yönelmesine sebep oldu. Maiyetinde güçlü ve silahları mükemmel bir ordu ile Horasan’a giren Abaka, Gazne’den Sind suyuna kadar olan yerleri kendisi ne bırakmak şartıyla Barak Han’a sulh teklifinde bulunduysa da Barak Han bu teklifi kabul etmedi. Bunun üzerine 1270 yılında Herat yakınlarında meyda na gelen savaşta onu mağlup ederek Horasan valiliğine kardeşi Yesudar Oğul’u tayin etti. Yesudar Oğul daha sonra Abaka’nın emriyle Maveraünnehir’e girdi. Buhara ve çevresini yakıp yı karak büyük tahribatta bulundu.
Abaka aslında Budist olmakla bera ber, bazı siyasi düşüncelerle babası Hülagü gibi Hristiyanlara yaklaştı ve onların Müslümanlara, özellikle kutsal topraklar yüzünden Memlüklere olan düşmanlıklarından faydalanmak istedi. Bu yüzden Memlüklerle babası zama nında başlayan mücadeleye devam ederek onlara ağır bir darbe vurabil mek için Avrupa ile kurulmuş münase betleri geliştirdi. Bununla ilgili olarak önce 1267de Papa X. Gregore’a bir elçi gönderdi, daha sonra 1274 ve 1276’da da bu tür teşebbüslere devam etti. Ay nı şekilde 1278’de Papa III. Nikolaus’dan da Abaka’ya elçiler geldi. Fakat tüm bu teşebbüslerden olumlu bir sonuç sağlanamadı ve Abaka, Memlük lerle tek başına mücadele etmek duru munda kaldı. Nitekim İlhanlılara tabi olan Anadolu Selçuklu Devleti’nin yar dım istediği Memlük Sultanı Baybars, Anadolu’yu “Tatar tahakkümümden kurtarmak için harekete geçti ve Elbis tan Ovası’nda bir Moğol ordusunu boz guna uğrattı (15 Nisan 1277). Ancak Anadolu beylerinden vadedilen yardı mı göremeyen Baybars, Kayseri’ye ka dar ilerlemiş olmasına rağmen geri çekilmek zorunda kaldı. Baybars’ın pe şinden Anadolu’ya giren Abaka, Anado lu Türkmen beylerinden ve ahaliden, bir rivayete göre 200.000 kişiyi katletti ve büyük bir tahribatta bulundu. Abaka birkaç yıl sonra Gürcü ve Ermeni kral lıkları kuvvetlerinin de bulunduğu bir orduyu kardeşi Mengü Timur kuman dasında Memlükler üzerine göndermişse de bu Moğol ordusu, Suriye’de Hu mus yakınlarında Memluk kuvvetleri tarafından mağlup edildi (Ağustos 1281). Bu mağlubiyete son derece üzülen Aba ka, üzüntüsünü içki ve eğlence ile gi dermeye çalıştı. Bu da onun vakitsiz ölümüne sebep oldu (1 Nisan 1282).
Abaka’nın on yedi yıl süren hüküm darlığı zamanında ülkede iç karışıklık olmadı, istila edilen yerlerdeki hal kın ezilmesine karşı, İlhanlı tebaası ver gilerin hafifletilmesi sebebiyle nispeten rahatladı. Abaka, Moğollar arasında hızla yayılan İslamiyeti kabul etmedi, atalarının örf ve geleneklerini koruma ya çalıştı.
