IV. Abdurrahman
978 yılında Kurtuba’da doğdu. Endülüs Emevileri’nin altıncı halifesidir. Asıl adı Abdurrahman el-Murtaza b. Muhammed’dir. Onun halifelik görevini üstlenmesini sağlayan Ceuta Valisi Ali b. Hammud oldu. II. Hişam’ın Süleyman b. Hakem tarafından devrilmesinden sonra Hişam’ın hukukunu savunduğu iddiasıyla kendisine taraftar toplayan Ceuta Valisi Hammudi Ali en-Nasır, 1016 yılında Halife Süleyman b. Hakem’i öldürüp tahta çıktıktan sonra, IV. Abdurrahman gizlice Ceyyan’a kaçtı.
Hammudi Ali en-Nasır’a tahta çıkmasında yardım eden Almeria Valisi Hayran el-Amirî daha sonra onun davranışlarından rahatsız olmaya başladı. Bu yüzden o, Emevi Hanedanı’nı yeniden canlandırmak hevesine düştü. Böylece Ali b. Hammud’un darbe yoluyla Kurtuba Sarayı’nı ele geçirmesinden sonra Almeria Valisi Hayran el-Amirî ve Sarakusta Valisi Münzir b. Yahya, ileri gelen kabile reisleriyle komutanları toplayıp Abdurrahman’ı “el-Murtaza” ünvanı ile 29 Nisan 1018’de halife ilan ettiler.
Ali b. Hammud; Abdurrahman’ın Sarakusta, Şâtıbe ve Valencia gibi şehirlerde taraftar bulmasından kaygılandı. Berberi kökenli olan Ali b. Hammudi, Araplar tarafından sevilmeyen biri idi. Bu nedenle Abdurrahman’a karşı Berberilerden başka, toplumun diğer kesimlerinden destek bulamadı. Abdurrahman; Sarakusta, Valencia ve Şâtıbe gibi şehirlerden topladığı kuvvetlerle Kurtuba üzerine sefer hazırlığı yaparken Ali b. Hammud 1018 yılında kendi köleleri tarafından öldürüldü.
Halifelik makamını Araplara kaptırmak istemeyen Zenate kabilesine mensup Berberiler, derhâl Sevilla valisi olan kardeşi Kasım’ı çağırarak “el-Memûn” ünvanı ile tahta çıkarttılar. Ancak onların bu acullukları, toplumda Abdurrahman’ın etrafında toplanan kitlelerin artmasından başka bir işe yaramadı. Abdurrahman; bir yandan Amirîler, bir yandan da bazı Emevi taraftarları ve Hristiyan tüccarların desteği ile gücünü iyice arttırdı. Topladığı kuvvetlerle önce Kasım b. Hammud’u halife olarak tanıyan Zâvî b. Zirî liderliğindeki Sanhace Berberilerini itaat altına almak için Gırnata üzerine yürüdü. Aslında Abdurrahman, Gırnata üzerine yürümekle büyük bir tuzağa düşürülmüş oldu. Abdurrahman, Gırnata’ya yaklaşınca Zavi b. Zirî’ye mektup göndererek kendisine biat etmesini istedi. Fakat Zavi, onun bu talebini reddetti. Zavi’nin cevapları Abdurrahman’ı öfkelendirdi. Abdurrahman, kuvvetleri ile Gırnata’ya saldırmadan önce Zavi’ye birkaç mektup daha gönderdi. Almeria Valisi Hayran el-Amirî ve Sarakusta Valisi Münzir b. Yahya, Abdurrahman’ın kendilerinin isteği doğrultusunda hükümdarlık yapacak bir kişi olmadığını düşünerek ondan desteklerini çekmeye karar verdiler. Ardından Zavi b. Zirî’ye haber göndererek savaş sırasında kendisine katılacaklarını bildirdiler. Abdurrahman’ın kuvvetleri Gırnata şehrini kuşatmalarından iki gün sonra iki vali ordularıyla birlikte Abdurrahman’ın yanından ayrıldılar. Abdurrahman, ordusunun büyük bir kısmı tarafından terk edilmiş olmasına rağmen cesaretle savaşmaya devam etse de yenilgiden kurtulamayarak Vadi Âşi’ye kaçtı. Fakat Almeria Valisi Hayran’ın adamları Abdurrahman’ı Vadi Âşi’de yakalayarak öldürdüler. Böylece Abdurrahman’ın halifeliği, verilmiş bir ünvandan ibaret kaldı.
Kaynak: Endülüs Emevileri ve Emevi Halifeleri, Hasan Yılmaz, Elips Kitap, Ağustos 2018, Ankara.
İLGİLİ ÖYKÜLER
